Skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolości określa niezbywalne prawa i wolności człowieka oraz zobowiązuje państwa do ich przestrzegania w stosunku do każdej osoby podlegającej ich jurysdykcji. W raz z wejściem w życie Konwencji ustanowiono międzynarodowy system ochrony praw człowieka obecnie obejmujący swym zakresem aż 46 państw. Prawo wniesienia skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu przysługuje każdej osobie, organizacji pozarządowej lub grupie jednostek, która uważa, że jej prawa gwarantowane przepisami Europejskiej Konwencji Praw Człowieka zostały naruszone przez Państwo będące stroną Konwencji. 

Kto może wnieść skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka?

Jak wskazano powyżej, skargę do ETPC mogą złożyć podmioty, które stały się ofiarą naruszenia przez państwo swoich prawa i wolności chroniony przez Konwencję. Obecnie stronami Konwencji jest 46 państw. Polska ratyfikowała niniejszy akt w dniu 19 stycznia 1993 r.  

Do ważniejszych praw i wolności gwarantowanych przez Konwencję należą m.in.:  

• prawo do życia,  
• zakaz tortur i poniżającego lub nieludzkiego traktowania,  
• prawo do prywatności,  
• prawo do rzetelnego procesu,  
• wolność sumienia i wyznania oraz wolności słowa,  
• zakaz karania bez ustawy,  
• prawo własności.  

Jakie skargi rozpatruje Europejski Trybunał Praw Człowieka?

Skarga do Trybunału Praw Człowieka może dotyczyć naruszeń praw i wolności, których dopuściły się władze publiczne, a więc organy władzy, administracji publicznej lub samorządowej, sądy, Policja itd. Jednocześnie, niedopuszczalne jest wniesienie skargi do Strasburga przeciwko prywatnym osobą, firmom, związkom zawodowym, spółkom, chyba że te podmioty wykonują zadania zlecone przez administrację państwową.  

Powyższe nie oznacza jednak, że przedsiębiorcy, spółki lub organizacje pozarządowe nie mogą wnieść skutecznej skargi do ETPC. Ważnym jest, aby podmiot skarżący był osobiście i bezpośrednio pokrzywdzonym naruszeniami władzy publicznej, ponieważ ETPC nie rozpoznaje skarg wnoszonych za kogoś albo w interesie ogólnym. Dodatkowo Trybunał nie rozpatruje skarg anonimowych, a także takich które są identyczna ze sprawami już rozstrzygniętymi przez Trybunał, jeśli nie zawierają nowych, istotnych informacji.  

Najistotniejszym jest jednak, aby przed złożeniem skargi skarżący wyczerpał wszystkie dostępne środki odwoławcze przewidziane przez prawo krajowe. W przypadku polskiego porządku prawego działania konieczne do podjęcia w celu wyczerpania krajowych środków odwoławczych, a zatem otwarcia ścieżki do złożenia skargi do ETPC, mogą się różnić w zależności od konkretnej procedury i przedmiotu sprawy. 

W jaki sposób złożyć skargę do Europejski Trybunał Praw Człowieka?

Zdecydowana większość skarg do ETPC zostaje uznana za niedopuszczalne, co oznacza, że Trybunał nie zbadał merytorycznie ich przedmiotu, ponieważ nie spełniały odpowiednich kryteriów. Takiej decyzji Trybunału nie można zaskarżyć, dlatego tak ważne jest, aby skarga została sporządzona w sposób prawidłowy. W tym celu, formułując skargę indywidualną, warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika.  

Skuteczną skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka należy złożyć na formularzu skargi dostępnym na stronie internetowej Trybunału oraz sporządzić ją w języku urzędowym państwa należącego do Rady Europy lub w jednym z dwóch języków urzędowych Rady Europy – angielskim lub francuskim. Dodatkowo, w skardze powinien znaleźć się szczegóły opis sprawy, wskazanie jakie prawo zostało naruszone, informacje o wykorzystanych środkach odwoławczych. Do skargi należy załączyć najważniejszej dokumentacji w sprawie, w tym kopie wydanych przez organy państwowe decyzji lub wyroków które naruszały nasze prawa. 

Na koniec warto pamiętać, że skarga do ETPC nie jest kolejnym środkiem odwoławczym, zaś Trybunał nie jest sądem III instancji. Wskazując zatem na niekorzystne rozstrzygnięcia władz publicznych należy odnieść się do konkretnych praw i wolności wynikających z Konwencji oraz Protokołów dodatkowych. W skardze należy poruszyć podnieść wszelkie naruszenia praw i wolności, albowiem Trybunał rozpoznaje daną sprawę w ramach podniesionych przez skarżącego zarzutów.  

Jak wskazuje Trybunał w swoim orzecznictwie, ETPC jest sądem prawa, nie zaś faktu. Nie będzie zatem poddawać ocenie prawidłowości dokonanych ustaleń faktycznych w danej sprawie, lecz czy wydając konkretne rozstrzygnięcie organy państwowe działały z poszanowaniem praw i wolności skarżącego. Oznacza to zatem, że zadaniem ETPC jest wyłącznie zbadanie, czy na skutek decyzji organów władzy publicznej nie doszło do naruszenia praw podstawowych zagwarantowanych w Konwencji. 

Skargę należy przesłać do Trybunału w terminie czterech miesięcy od daty doręczenia lub ogłoszenia ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie. 

Co istotne, sporządzenie skargi do ETPC nie jest objęte tzw. przymusem adwokacko-radcowskim. Oznacza to, że każdy skarżący może sporządzić swoją skargę samodzielnie. Jednakże już na kolejnych etapy postępowania przed Trybunałem wymagane jest posiadanie profesjonalnego pełnomocnika.  

Formularz skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka 

Formularz skargi dostępny jest na stronie internetowej Trybunału. Aby prawidłowo wypełnić formularz, należy go pobrać, a następnie uzupełnić każdą jego część zgodnie z instrukcją. Do tak przygotowanego formularzu należy dołączyć kopię wszystkich istotnych dokumentów, ponieważ po zakończeniu postępowania akta nie są zwracane. 

Jeśli jakaś część formularza zostanie źle wypełniona lub będzie brakować jakiś informacji albo dokumentów, to istnieje ryzyko że Trybunał pozostawi naszą skargę bez rozpatrzenia.

Jak długo czeka się na rozpatrzenie skargi Europejskiego Trybunału Praw Człowieka?

Nie można jednoznacznie określić jak długo potrwa rozpatrzenie skargi, ponieważ to zależy od rodzaju i charakteru sprawy, wyznaczonego składu, a także sprawności w przekazaniu sprawy przez kancelarię Trybunału. Zwrócić trzeba uwagę, że rocznie do Trybunału wpływa około 50 000 nowych spraw, co wydłuża czas na rozpoznanie skargi. Na czas rozpatrywania naszej skargi może mieć także wpływ objętość przesłanej dokumentacji oraz zawiła materia sprawy. 

Pamiętać należy także o tym, że Trybunał w Strasburgu rozpatruje skargi w kolejności chronologicznej, uwzględniając wagę i pilny charakter sprawy.   

Po uzyskaniu przez Trybunał wszystkich koniecznych informacji potrzebnych do merytorycznego rozpoznania skargi indywidualnej, w zależności od jej typu zostanie przydzielona jednemu sędziemu, Komitetowi lub Izbie. W toku rozpatrywania sprawy może pojawić się poważna kwestia dotycząca interpretacji Konwencji lub ryzyko wydania orzeczenia sprzecznego ze wcześniej wydanym. W takich sytuacjach sprawa zostanie przekazana do Wielkiej Izby. 

Jeżeli Trybunał podejmie decyzję o przeprowadzeniu w państwa sprawie rozprawy prześle stosowną informację. Trzeba mieć na uwadze, że każda rozprawa jest filmowana i transmitowana na stronie internetowej Trybunału. 

Ile kosztuje napisanie skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka?

Ciężko jest jednoznacznie oszacować koszt napisania skargi do ETPC. Zależne jest to przede wszystkim od przedmiotu sprawy, naruszonych praw i wolności, objętości dokumentów. Pamiętać trzeba też, że im bliżej ostatecznego terminu na wniesienie skargi Klient zjawi się u adwokata z potrzebą napisania skargi, tym jej koszty z uwagi na naglący czas mogą być większe. 

Kancelaria Chmielniak Adwokaci stawia na indywidualne podejście do Klienta i rzetelną ocenę jego potrzeb. Dlatego koszty sporządzenia skargi do Strasburga ustala zawsze jednostkowo. 

Trybunał nie wymaga od skarżących i ich pełnomocników, żadnych opłat za samo wniesienie skargi. W celu złożenia skargi konieczne jest jedynie pokrycia kosztów przesyłki pocztowej. 

Co daje skarga do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i czy warto ją składać?

Skutki wygrania sprawy przed ETCP są nieocenione. Jeżeli skarga zostanie uznana za zasadną i rozstrzygnięta, Trybunał zobowiąże państwo, które naruszyło prawa skarżącego, aby jak najszybciej zaprzestało naruszenia lub dokonało zmian w prawie krajowym tak, aby stało się ono zgodne z Konwencją. 

Często zdarza się też, że złożenie skargi indywidualnej jest jedyną szansą dla skarżącego, aby otrzymać zadośćuczynienie za doznane krzywdy lub odszkodowanie za wyrządzoną szkodę przez władzę publiczną. Wyrok ETPC może stanowić również podstawę do wznowienia postępowania krajowego. Orzeczenie Trybunału często skutkuje także zmianą systemową w przepisach prawa oraz weryfikacją praktyki władz publicznych w danym państwie. Ma to niebagatelny wpływ nie tylko na skarżącego, ale także szerszą społeczność. 

Nie można także zaprzeczyć, iż dla wielu osób wyrok ETPC jest ostatnią szansą na sprawiedliwość, po długotrwałej i wymagającej walce z państwem. Daje to skarżącym nadzieje, szansę i siłę w dalszych działaniach.