Ekstradycja

Choć ekstradycja wydawać się może zjawiskiem rzadkim, to w rzeczywistości może dotknąć każdego, w tym również przedsiębiorców aktywnie działających na rynku międzynarodowym. W dzisiejszych czasach, gdy cyfryzacja jest wszechobecna, a rynek otwarty, wystarczy moment nieuwagi, aby zostać uwikłanym w nielegalne działania za granicą. Jedna nieostrożna transakcja może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych. Jeśli przestępstwo ma charakter międzynarodowy, możesz stać się obiektem zainteresowania zagranicznych organów ścigania, co może skutkować wydaniem wniosku o ekstradycją i długotrwałymi procedurami prawnymi. Dlatego tak ważne jest, aby przedsiębiorcy byli świadomi ryzyka i podejmowali odpowiednie środki ostrożności, aby chronić siebie i swoje firmy.  

Czym jest ekstradycja?

Ekstradycja to wydanie osoby przebywającej na terytorium danego państwa, na wniosek państwa, które przeciwko tej osobie prowadzi postępowanie karne. Ekstradycja stosowana jest także wobec osób już skazanych w innym państwie celem doprowadzenia ich do odbycia kary.    

Oznacza to, że ekstradycja przeprowadzana jest w celu: 

• ścigania;
• wykonania kary lub środka zabezpieczającego. 

Ekstradycję należy odróżnić od przekazania skazanego do odbycia kary. Jest to sytuacja, w której przekazywana osoba, która przebywa w danym państwie, została w nim skazana, ale do wykonania wyroku ma dojść w innym państwie.   

Ekstradycja a europejski nakaz aresztowania 

Pomiędzy ekstradycją i Europejskim Nakazem Aresztowania istnieje w praktyce kilka różnic. Na pierwszy rzut oka te dwie instytucje mogą wyglądać dokładnie tak samo. Wynika to z faktu, że Europejski Nakaz Aresztowania jest szczególną formą ekstradycji stosowaną w krajach UE. Zasadniczą różnicą jest skomplikowanie procedur i zakres współpracy. O ile ekstradycja ma zastosowanie ogólnoświatowe, to Europejski Nakaz Aresztowania stosuje się tylko i wyłącznie w granicach Unii Europejskiej. Ponadto w przeciwieństwie do ENA, ekstradycja ma wymiar quasi-polityczny z uwagi na zaangażowanie właściwego w danym kraju ministerstwa. W zakresie pozostałych różnic można wskazać także na czas trwania czy nomenklaturę obu procedur. 

Jak przebiega postępowanie ekstradycyjne?

Postępowanie ekstradycyjne inicjowane jest wnioskiem ekstradycyjnym. Dotyczy on aresztowania i wydania ściganej osoby. Po przekazaniu takiego wniosku – zwykle drogą dyplomatyczną - wszczynana jest procedura ekstradycyjna. Wniosek powinien zawierać szereg istotnych informacji dotyczących sprawy oraz stosowną dokumentację, które razem pozwolą sądowi przeanalizować prawną dopuszczalność ekstradycji.  

Po przekazaniu wniosku postępowanie ekstradycyjne składa się w Polsce z dwóch etapów:  

• jurysdykcyjnego – prokurator przekazuje wniosek otrzymany od zagranicznych organów ścigania do sądu. Sąd orzeka czy ekstradycja jest możliwa tj. czy zostały spełnione przesłanki formalne;  
• ministerialnego – Minister Sprawiedliwości po otrzymaniu orzeczenia sądowego weryfikuje czy ekstradycja jest właściwa tj. czy wydanie polskiego obywatela byłoby słuszne.   

Postępowanie Sądowe w przedmiocie wniosku prokuratora jest dwuinstancyjny. Sądem pierwszej instancji jest sąd okręgowy, który przeprowadza postępowanie i bada spełnienie przesłanek formalnych. Na postanowienie sądu I instancji przysługuje zażalenie, które rozpoznawane jest przez sąd apelacyjny. Postanowienie Sądu apelacyjnego jest prawomocne i nie przysługuje od niego kasacja zwyczajna.  

Jeżeli sąd orzeknie, że ekstradycja nie jest możliwa, Minister Sprawiedliwości ma związane ręce. Jeżeli sąd stwierdzi, że przesłanki formalne zostały spełnione, to ostateczną decyzję o ekstradycji podejmuje Minister Sprawiedliwości.   

Z kim Polska nie posiada umowy o ekstradycję? 

Polska ciągle rozwija siatkę państw, z którymi współpracuje w sprawach o ekstradycję. Ekstradycja regulowana jest najczęściej umowami dwustronnymi lub wielostronnymi. W ostatnich latach umowa o ekstradycję została zawarta m.in. z Argentyną, Brazylią czy Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi. Wśród bardziej rozpoznawalnych na mapie świata krajów, z którymi Polska nie współpracuje znajdują się przede wszystkim państwa Ameryki Środkowej i Południowej. Polska nie posiada umowy o ekstradycję m.in. z:

• Peru,  
• Dominikaną,
• Paragwajem. 

Co jednak istotne, brak umowy ekstradycyjnej nie wyklucza przekazania ściganej osoby. Do takiego przekazania może dojść na podstawie tzw. zasady wzajemności.  

Kiedy ekstradycja nie jest możliwa?

Badając wniosek ekstradycyjny sąd zobowiązany jest zweryfikować jej dopuszczalność, a więc czy w sprawie zaistniały bezwzględne lub względne przesłanki ekstradycji.

Do bezwzględnych przesłanek należy przede wszystkim zaliczyć:  

• podwójną karalność czynu;
• powagę rzeczy osądzonej;
• przedawnienie;
• obywatelstwo osoby ściganej;  
• popełnienie przestępstwa z przyczyn politycznych;  
• sprzeczność wydania z prawem polskim.

Do przesłanek względnych zalicza się zaś m.in.:  

• popełnienie przestępstwa w Polsce;
• zawisłość sprawy w Polsce;
• zagrożenie karą do roku pozbawienia wolności lub karą łagodniejszą;  
• stałe miejsce pobytu osoby ściganej w Polsce;  
• brak wzajemności wnioskującego państwa.

Wskazane wyżej przesłanki weryfikowane są przez sąd, zaś rolą obrońcy w postępowaniu ekstradycyjnym jest wskazywanie sądowi na zaistnienie indywidualnych okoliczności dotyczących osoby ściganej, które uniemożliwiają przeprowadzenie ekstradycji.