Konfiskata mienia

Nie jest żadnym zaskoczeniem, że jedną z najbardziej dotkliwych dla sprawcy kar poza pozbawieniem wolności jest odebranie majątku. Konfiskata mienia dotyczy szczególnie często przestępstw gospodarczych, m.in. oszustw oraz wyłudzeń. Gdy sprawca wzbogacił się w związku z popełnieniem przestępstwa, organy wymiaru sprawiedliwości dysponują narzędziami, aby go tego majątku pozbawić.  

Na czym polega przepadek?

Przepadek jest środkiem orzekanym przez sądy w stosunku do różnych dóbr, których własność w takiej sytuacji przechodzi na Skarb Państwa. Przepadek dotyczy przedmiotów pochodzących bezpośrednio z przestępstwa (uzyskanych za pomocą przestępstwa) lub które służyły lub były przeznaczone do jego popełnienia, np. laptop w przypadku oszustwa komputerowego. Przepadek przedmiotów jest stosowany przede wszystkim w celu prewencyjnym – aby zapobiegać ponownemu wykorzystaniu tych przedmiotów do popełnienia przestępstwa. Dodatkowo, gdy sprawca osiągnął z popełnienia przestępstwa korzyść majątkową, np. w postaci pieniędzy uzyskanych na skutek popełnionych oszustw podatkowych, sąd orzeknie przepadek tej korzyści majątkowej. W przypadku przestępstw gospodarczych przepadek będzie najczęściej dotyczył właśnie pieniędzy.

Konfiskata rozszerzona a przepadek przedsiębiorstwa

Od 27 kwietnia 2017 r. w związku ze zmianą przepisów oraz wprowadzeniem tzw. konfiskaty rozszerzonej, w zasięgu organów wymiaru sprawiedliwości pojawiły się nowe narzędzia.  Możliwe jest m.in. orzeczenie przepadku przedsiębiorstwa stanowiącego własność sprawcy albo jego równowartości, jeżeli przedsiębiorstwo służyło do popełnienia tego przestępstwa lub ukrycia osiągniętej z niego korzyści. Sąd może zdecydować o przepadku takiego przedsiębiorstwa, jeśli wskutek popełnionego przestępstwa sprawca osiągnął, chociażby pośrednio, korzyść majątkową znacznej wartości, tj. powyżej 200.000 zł. Co więcej, sąd może również orzec przepadek przedsiębiorstwa należącego do innej osoby. Dodatkowym warunkiem orzeczenia przepadku w takiej sytuacji jest to, że właściciel chciał, aby przedsiębiorstwo służyło do popełnienia tego przestępstwa lub ukrycia osiągniętej z niego korzyści albo przewidując taką możliwość, na to się godził.

Konfiskata rozszerzona a domniemanie pochodzenia środków z popełnienia przestępstwa

W wyniku zmian wprowadzone zostało wzbudzające liczne kontrowersje domniemanie pochodzenia środków z popełnienia przestępstwa. Oznacza to, że w przypadku przestępstwa:  

• z którego popełnienia została osiągnięta, chociażby pośrednio, korzyść majątkowa znacznej wartości, tj. powyżej 200.000 zł lub
• przestępstwa, z którego została lub mogła zostać osiągnięta, chociażby pośrednio, korzyść majątkowa, zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica jest nie niższa niż 5 lat lub
• przestępstwa, które zostało popełnione w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa 
   
  – za korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa uważa się mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w okresie 5 lat przed popełnieniem przestępstwa do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku.

W konsekwencji, w obecnym stanie prawnym doszło do przerzucenia ciężaru dowodu z prokuratora na oskarżonego. Innymi słowy, to oskarżony musi obecnie udowadniać legalność pochodzenia uzyskanych korzyści majątkowych.  

Czy przeniesienie majątku na osobę trzecią pozwala uniknąć przepadku? 

W praktyce zdarzają się przypadki przenoszenia przez sprawcę korzyści uzyskanych z popełnienia przestępstwa na inne osoby, celem ich ukrycia. Najczęściej majątek przekazywany jest członkom najbliższej rodziny. Tego rodzaju działania nie pozwalają jednak uchronić go od przepadku, bowiem ustawodawca przewidział takie sytuacje. Jeżeli mienie stanowiące korzyść uzyskaną z popełnienia przestępstwa, zostało przeniesione pod jakimkolwiek tytułem prawnym na inna osobę, uważa się, że rzeczy oraz przysługujące jej prawa majątkowe należą do sprawcy. Wyjątkiem są przypadki, gdy na podstawie okoliczności towarzyszących ich nabyciu nie można było przypuszczać, że mienie to, chociażby pośrednio, pochodziło z czynu zabronionego.