Korupcja/ łapówki

Kiedyś korupcja łączona była jedynie ze sferą publiczną. Obecnie korupcja występuje w wielu innych obszarach naszego życia. Zjawisko korupcji ma miejsce w instytucjach publicznych, jak również w obrocie gospodarczym.  

Czym jest zjawisko korupcji? 

Korupcja to inaczej łapownictwo lub przekupstwo. Określane jest jako zjawisko wykorzystywania władzy publicznej dla celów prywatnych lub niewłaściwe wykorzystanie powierzonej władzy przez osoby zajmujące funkcję publiczne, które przyczynia się do wzbogacenia ich samych lub osób z nimi związanych.  

Czym jest łapówka? 

Łapówką jest korzyść, najczęściej majątkowa, ale także osobista, wręczana osobie lub grupie osób, dla osiągnięcia określonego celu, z pominięciem standardowych, legalnych procedur. Może to być korzyść dla tego, który otrzymał łapówkę, jak i dla osoby trzeciej.  

Korzyścią majątkową jest nie tylko pieniądz, ale także każde inne dobro, którego wartość da się wyrazić w pieniądzu. Łapówką może zatem być określona kwota pieniędzy, obraz, samochód, a także zawarcie umowy pożyczki czy kredytu na preferencyjnych zasadach. Przez korzyść osobistą należy rozumieć zaś wszystko to, co traktuje się jako korzystne dla danej osoby, ale niedające się wprost przeliczyć na pieniądze, np. tytuł honorowy lub odznaczenie, awans służbowy, czy stosunek seksualny.  

Jakie są przestępstwa korupcyjne? 

Najczęściej występującym przestępstwem jest tzw. sprzedajność i przekupstwo urzędnicze, które określone zostały w art. 228 k.k i art. 229 k.k. Sprzedajność urzędnicza polega na przyjęciu korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy w związku z pełnieniem funkcji publicznej, natomiast przestępstwo przekupstwa urzędniczego polega na udzieleniu takiej korzyści. Kodeks karny przewiduje surowszą odpowiedzialność dla osób pełniących funkcje publiczne za zachowanie stanowiące naruszenie przepisów prawa oraz za otrzymanie korzyści majątkowej w określonej wysokości (odpowiednio powyżej 200 000 zł i 1 000 000 zł).  

W sektorze prywatnym występuje przestępstwo sprzedajności i przekupstwa menedżerskiego, które uregulowano w art. 296a § 1 i 2 k.k. Przestępstwo sprzedajności polega na przyjęciu korzyści majątkowej bądź osobistej albo jej obietnicy w zamian za działanie, które może wyrządzić szkodę przedsiębiorstwu, stanowi czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną, natomiast przestępstwo przekupstwa polega na wręczeniu takiej korzyści.  

Odrębne przepisy określają odpowiedzialność karną za przestępstwa korupcyjne w innych dziedzinach takich jak: sport (art. 46 § 1 i § 2 ustawy o sporcie), prawo farmaceutyczne (art. 128 prawa farmaceutycznego), obrót lekami (art. 54 ustawy o refundacji leków), wybory (art. 250a § 1 i 2 k.k.).  

Kto jest narażony na przestępstwa korupcyjne? 

Praktycznie każdy z nas może dopuścić się określonego zachowania korupcyjnego. W zależności od statusu osoby dającej jak i przyjmującej łapówkę, będziemy mieć do czynienia z różnymi typami przestępstw korupcyjnych.  

Dany typ przestępstwa uzależniony jest głównie od statusu osoby przyjmującej łapówkę i od zachowania jakie ma się dopuścić w zamian za jej przyjęcie, np. funkcjonariusze publiczni (np. poseł, prokurator, syndyk, urzędnik, policjant), osoby pełniące funkcje publiczne (np. burmistrz, pracownicy sądów, NFZ czy ZUS, biegły sądowy), menedżer w prywatnym przedsiębiorstwie (np. członek zarządu, kierownik lub dyrektor działu). Natomiast status osoby wręczającej łapówkę zazwyczaj nie ma na to wpływu i takie przestępstwo może być popełnione przez każdego.  

Co grozi za wręczenie łapówki i jakie mogą być skutki skazania?

Istotnym elementem decydującym o karze w przypadku łapówki wręczanej osobie pełniącej funkcję publiczną jest wysokość tej łapówki, 

• jeżeli łapówka jest w wysokości nie większej niż 200 000 zł – kara wynosi od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności, 
• jeżeli łapówka miała na celu naruszenie prawa przez osobę pełniącą funkcję publiczną - kara wynosi od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności, 
• jeżeli łapówka przekracza kwotę 200 000 zł – kara wynosi od 2 lat do 15 lat pozbawienia wolności,
• jeżeli łapówka przekracza kwotę 1 mln zł - kara wynosi od 3 lat do 20 lat pozbawienia wolności. 

W przypadku przestępstw, gdzie najniższa kara wynosi więcej niż 1 rok pozbawienia wolności, taka kara nie będzie mogła zostać orzeczona z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Obecnie bowiem przepisy pozwalają warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności w maksymalnym rozmiarze do 1 roku.  

W przypadku łapówki, której adresatem jest menedżer, kara w podstawowym przypadku wynosi od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. Jeżeli jednak menedżer przyjmując łapówkę, wyrządza podmiotowi, którego sprawami się zajmuje, szkodę przekraczającą wartość 200.000 zł, naraża się na karę od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. W związku ze zmianami do jakich doszło nowelizacja k.k., która weszła w życie w dniu 1 października 2023 r. doszło do zaostrzenia odpowiedzialności karnej za przestępstwo łapownictwa menedżerskiego w zależności od wartości mienia będącego przedmiotem przestępstwa lub szkody, jaką przestępstwo to wyrządziło. Jeśli oskarżony dopuszcza się przestępstwa w stosunku do mienia w kwocie 5 mln zł lub powoduje taką szkodę finansową, musi liczyć się z możliwością wymierzenia kary od 3 lat do 20 lat pozbawienia wolności. Jeśli jest to kwota 10 mln zł, jest to kara od 5 lat do 25 lat pozbawienia wolności.

Kara grzywny lub ograniczenia wolności może być orzeczona za wręczenie łapówki lub przyjęcie łapówki, wówczas, gdy zachodzi tzw. „przypadek mniejszej wagi”, a zatem sytuacja, w której zachowanie korupcyjne ma stosunkowo niewielki ciężar gatunkowy.

Nierzadko sprawców przestępstw korupcyjnych, prócz zasadniczej kary, dotykają jeszcze inne konsekwencje jak zakaz zajmowania określonego stanowiska, zakaz wykonywania zawodu, zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej czy przepadek korzyści majątkowych osiągniętych z tego przestępstwa.