Nierzetelne sprawozdanie finansowe

Sprawozdanie finansowe świadczy o sytuacji majątkowej i finansowej podmiotów gospodarczych. To w oparciu o nie organy zarządcze, ale i potencjalni inwestorzy podejmują kluczowe decyzje. Z drugiej strony, w oparciu o sprawozdanie organy podatkowe obliczają należności takiego podmiotu. Fałszowanie danych finansowych jest więc zjawiskiem wysoce szkodliwym. Karę za nierzetelne sprawozdanie finansowe może ponieść zarówno sam podmiot, księgowy, jak i zarząd przedsiębiorstwa.  
 

Czym jest sprawozdanie finansowe? 

Sprawozdanie finansowe to dokument przedsiębiorstwa, który w sposób uporządkowany przedstawia sytuacje finansową i finansowe wyniki jego działalności. Sprawozdanie dotyczy roku obrachunkowego (najczęściej jest to rok kalendarzowy) i sporządza się je na dany dzień bilansowy, czyli na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych (najczęściej ostatni dzień roku kalendarzowego). 

Sytuacja finansowa przedsiębiorstwa przedstawiana jest w formie danych liczbowych, przy czym sama zawartość sprawozdania jest uregulowana prawnie dla zapewnienia użyteczności i wiarygodności prezentowanych informacji, gdyż ich odbiorcami są najczęściej osoby z zewnątrz danego przedsiębiorstwa, stąd sposób przedstawienia tych informacji musi być jasny i czytelny. 

Nierzetelne dane zarówno w księgach finansowych jak i w sprawozdaniu finansowym zakłócają proces podejmowania decyzji majątkowych odpowiadających rzeczywistemu stanowi rzeczy oraz wprowadzają w błąd innych uczestników rynku, w tym banki lub instytucje państwowe, które także bazują na tych danych. 

Kto musi sporządzać sprawozdanie finansowe? 

Obowiązek sporządzania sprawozdań finansowych mają: 

• firmy, które muszą prowadzić księgi rachunkowe zgodnie z ustawą o rachunkowości, na przykład ze względu na wysokość przychodów lub status prawny, np. spółki kapitałowe lub osobowe,
• firmy, które dobrowolnie wybrały prowadzenie ksiąg rachunkowych zgodnie z ustawą o rachunkowości, np. osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą wpisaną do CEIDG

Forma prowadzenia działalności gospodarczej nie ma znaczenia. Liczy się to jaka metoda ewidencjonowania przychodów i kosztów funkcjonuje w firmie. 

Kiedy sprawozdanie finansowe jest nierzetelne?  

Art. 77 pkt 2 ustawy o rachunkowości stanowi, że podlega odpowiedzialności karnej ten kto wbrew przepisom tej ustawy dopuszcza do zawarcia w sprawozdaniu finansowym nierzetelnych danych. 

Nierzetelne dane w sprawozdaniu finansowym mogą pojawić się w dwóch przypadkach. 

Sprawozdanie finansowe sporządza się na podstawie ksiąg rachunkowych przedsiębiorstwa, a więc nierzetelne dane w sprawozdaniu finansowym mogą pojawić się jeśli same księgi rachunkowe zawierają takie nierzetelne dane. Będzie to zatem powielenie nierzetelności zapisów z ksiąg rachunkowych do sprawozdania finansowego. Księgi rachunkowe uznaje się za nierzetelne, jeżeli dokonane w nich zapisy nie odzwierciedlają stanu rzeczywistego, tj. gdy nie zostaną w ogóle w księgach rachunkowych ujęte zrealizowane operacje gospodarcze albo zostanę ujęte błędnie, np. w innej wysokości lub z innego tytułu.  

W drugim przypadku może dojść do błędu na etapie przenoszenia danych z ksiąg rachunkowych do sprawozdania finansowego. Popełnienie takiego błędu może być niecelowe, gdy np. dochodzi do zwyczajnej pomyłki lub błędu w systemie księgowym, a celowe w przypadku, gdy np. ktoś chce pokazać w sprawozdaniu finansowym lepszy wynik finansowy niż jest rzeczywistości (np. celem przedstawienia sytuacji finansowej dla banku aby uzyskać lepszą zdolność kredytową) albo gorszy, gdy zarząd spółki chce nielegalnie wyprowadzić zysk ze spółki nie pokazując go jednocześnie wspólnikom spółki, którzy mogliby oczekiwać przyznania im dywidendy. 

Przestępstwo to można popełnić tylko umyślnie, a więc w sytuacji gdy sprawca ma zamiar jego popełnienia, tj. chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Przepis nie kryminalizuje zachowań nieumyślnych, czyli takich, które sprowadzają się do naruszenia zasad ostrożności bez zamiaru popełnienia czynu zabronionego. 

Kto ponosi odpowiedzialność za sporządzenie nierzetelnego sprawozdania finansowego? 

Sprawcą przestępstwa z art. 77 pkt 2 ustawy o rachunkowości może być tylko ten na kim ciąży obowiązek sporządzenia sprawozdania finansowego, a taki obowiązek zgodnie z ustawą ciąży na kierowniku jednostki. Kierownikiem jednostki jest m.in. członek zarządu spółki kapitałowej, wspólnicy prowadzący sprawy spółki jawnej, komplementariusze w spółce komandytowej, członek zarządu spółdzielni, członek zarządu wspólnoty mieszkaniowej, likwidator, syndyk lub zarządca ustanowiony w postępowaniu restrukturyzacyjnym. W przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, np. wieloosobowy zarząd w spółce z ograniczona odpowiedzialnością, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna za rzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu. 

Co grozi za sporządzenie nierzetelnego sprawozdania finansowego? 

Sprawca przestępstwa sporządzenia nierzetelnego sprawozdania finansowego kancelaria będzie podlegał karze grzywny lub karze pozbawienia wolności do lat 2, albo obu tym karom łącznie. Kara pozbawienia wolności w tym wypadku nie przekracza 5 lat, co oznacza, że sąd może w takim wypadku zastosować instytucję warunkowego umorzenia postępowania, a wówczas kara za nierzetelne sprawozdanie finansowe nie musi zostać w ogóle orzeczona.