Pranie brudnych pieniędzy

Pranie brudnych pieniędzy kojarzy się z działalnością karteli narkotykowych oraz zorganizowanych grup przestępczych zajmujących się przemytem i handlem ludźmi. Mimo to, bardzo często pojawia się także w kontekście zarzutów stawianych przez organy ścigania przedsiębiorcom i managerom. Aby uniknąć oskarżenia powinni oni zatem wiedzieć na czym polega to przestępstwo i w jaki sposób bronić się przed ewentualnymi zarzutami karnymi.  

Pranie brudnych pieniędzy (art. 299 Kodeksu Karnego) - co to jest? 

Pranie brudnych pieniędzy, to działanie polegające na podejmowaniu czynności zmierzających do wprowadzenia do legalnego obrotu wartości majątkowych uzyskanych z nielegalnych źródeł. Możliwość swobodnego dysponowania środkami uzyskanymi z przestępstw jest bowiem warunkowana wprowadzeniem ich do legalnego obrotu finansowego. Zarzut prania brudnych pieniędzy często stawiany jest w sprawach karnych gospodarczych i skarbowych razem z innymi zarzutami dotyczącymi takich przestępstw jak oszustwo czy przestępstwa przeciwko wierzycielom. Taki znacznie podwyższa ryzyko pociągnięcia do surowej odpowiedzialności karnej.

Przestępstwo z art. 299 § 1 k.k., czyli przestępstwo prania brudnych pieniędzy zostało opisane przez ustawodawcę w sposób wyjątkowo pojemny. Za nielegalne w świetle tego przepisu może zostać uznane zachowanie polegające na szeregu różnorodnych czynności. Przestępne działanie może zostać zrealizowane przez przyjmowanie, posiadanie, używanie, przekazywanie za granicę, wywożenie za granicę, ukrywanie, dokonywanie transferu lub konwersji, pomaganie do przenoszenia własności lub posiadania albo podejmowanie innych czynności mogących udaremnić lub znacznie utrudnić stwierdzenie przestępnego pochodzenia, miejsca umieszczenia, wykrycie, zajęcie albo orzeczenie przepadku określonych składników majątkowych. W konsekwencji niezwykle trudne jest rozróżnienie jakie działania stanowią pranie brudnych pieniędzy, a jakie nie.  

Co oznacza pojęcie "brudne pieniądze"? 

Pojęcie „brudnych pieniędzy” nie jest precyzyjne. Określenie to nie dotyczy bowiem wyłączenie środków płatniczych w postaci znaków pieniężnych, ale obejmuje swoim zakresem wszelkie wartości majątkowe uzyskane z nielegalnych źródeł pozyskiwania.

Zarzut prania brudnych pieniędzy a sprawy karne gospodarcze i karnoskarbowe

Dla stwierdzenia przestępności czynu środki muszą pochodzić z korzyści związanych z popełnienia czynu zabronionego, będącego tzw. przestępstwem bazowym. Z doświadczenia prawników kancelarii Chmielniak Adwokaci wynika, że jednymi z najczęściej występujących przestępstw bazowych dla prania pieniędzy są przestępstwa gospodarcze oraz karnoskarbowe. W praktyce zarzut prania brudnych pieniędzy wielokrotnie stanowi swoisty dodatek do innego rodzaju przestępstw gospodarczych i skarbowych, w szczególności tych polegających na uszczupleniu podatku VAT.  Związane jest to z tym, że przedmiotem działania w przypadku przestępstwa prania pieniędzy są środki pieniężne, które najczęściej są również przedmiotem przestępstw o charakterze gospodarczym czy skarbowym.

W przypadku tego typu spraw opisy zarzucanych czynów zawierają tezę o działaniu celem osiągniecia korzyści majątkowych. W konsekwencji dysponowanie środkami, pochodzącymi z zarzucanego przestępstwa może zostać ocenione przez organy ścigania jako wprowadzanie tzw. brudnych pieniędzy do legalnego obrotu finansowego.  

Pranie brudnych pieniędzy - co grozi za to przestępstwo? 

Za przestępstwo prania brudnych pieniędzy z art. 299 § 1 k.k.  grozi kara od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności.  

W art. 299 § 5 k.k. określono kwalifikowany typ przestępstwa prania brudnych pieniędzy. W tym przypadku ze względu na działanie w porozumieniu z innymi osobami. W przypadku tego typu przestępstwa sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. 

Przepis art. 299 § 6 k.k. przewiduje z kolei surowszą odpowiedzialność, która jest uzależniona od osiągnięcia z czynów opisanych w art. 299 § 1 lub 2 k.k. znacznej korzyści majątkowej. W takim przypadku sprawca podlega karze przewidzianej w art. 299 § 5 k.k. 

W związku z nowelizacją k.k., która weszła w życie w dniu 1 października 2023 r. doszło do zaostrzenia odpowiedzialności karnej za przestępstwo prania pieniędzy w zależności od wartości kwoty, będącej przedmiotem czynności prania pieniędzy. Jeśli wartość środków pieniężnych poddanych praniu przekracza kwotę 5 mln zł, oskarżonemu grodzi odpowiedzialność karna od 3 lat do 20 lat pozbawienia wolności. Jeśli kwota ta przekracza 10 mln zł, sąd może wymierzyć karę od 5 lat do 25 lat pozbawienia wolności. 

Pranie brudnych pieniędzy – przykłady

Najbardziej znaną metodą prania brudnych pieniędzy jest zawyżanie przychodów z legalnie prowadzonej działalności gospodarczej, działającej najczęściej w branży usługowej, w której ze względu na niewymierność usług trudno jest skontrolować jakie były faktyczne przychody. 

Pranie pieniędzy niejednokrotnie bywa także realizowane poprzez użycie fikcyjnych transakcji handlowych. W takich sytuacjach dochodzi do tworzenie fałszywych umów handlowych i faktur, które sugerują legalne transakcje handlowe, co umożliwia pranie pieniędzy.  

Do prania brudnych pieniędzy można wykorzystywać również kasyna i zakłady hazardowe. Poprzez dokonywanie transakcji z wykorzystaniem gotówki, sprawcy przemycają nielegalne fundusze do legalnego obrotu finansowego.

 Przestępcy mogą do prania pieniędzy używać np. kryptowalut, w tym np. kryptowaluty Bitcoin, przekształcając nielegalne środki w cyfrowe aktywa, a następnie wykorzystując je do legalnych transakcji. 

Cyberprzestępcy piorą brudne pieniądze także w grach online. Proceder odbywa się dzięki drugiemu obiegowi wirtualnej gotówki, którą można kupić za prawdziwe pieniądze.