Przywłaszczenie

Przestępstwo przywłaszczenia jest formą nielegalnego przejęcia czyjejś własności lub prawa majątkowego. Managerowie tak często korzystają z zasobów przedsiębiorstwa, że czasem zapominają kto jest właścicielem danego aktywa. Nielegalne wykorzystanie zasobów przedsiębiorstwa może prowadzić do straty kapitału, a także wpłynąć na zdolność firmy do wykonywania płatności, inwestycji czy utrzymania bieżących operacji. Osoby na stanowiskach kierowniczych powinny być świadome odpowiedzialności grożącej za takie nadużycia.  

Co może zostać przywłaszczone? 

Przestępstwo przywłaszczenia w typie podstawowym z art. 284 § 1 k.k. może dotyczyć rzeczy ruchomych lub praw majątkowych. Przedmiotem przywłaszczenia może być zatem chociażby: samochód, laptop czy telefon komórkowy. Do kategorii praw majątkowych zalicza się natomiast m.in.: prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenia majątkowe, prawa własności intelektualnej, czy roszczenia pieniężne.  

Przywłaszczenie a sprzeniewierzenie

Przepis art. 284 § 2 Kodeksu karnego określa typ kwalifikowany przywłaszczenia, zwany sprzeniewierzeniem. Przedmiotem wykonawczym czynu zabronionego z art. 284 § 2 k.k. może być wyłącznie rzecz ruchoma. Aby doszło do realizacji znamion przestępstwa sprzeniewierzenia musi dojść do uzurpacji władztwa nad rzeczą ruchomą, która sprawcy została powierzona.

Co grozi za przestępstwo przywłaszczenia? 

Przestępstwo przywłaszczenia w typie podstawowym (art. 284 § 1 k.k.) zagrożone jest odpowiedzialnością karną do 3 lat pozbawienia wolności.  
Odpowiedzialność karna za sprzeniewierzenie mienia (art. 284 § 2 k.k.) została z kolei zaostrzona względem typu podstawowego i zagrożona jest karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.  
W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej (art. 284 § 3 k.k.) odpowiedzialność została złagodzona do kary grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Surowsza odpowiedzialność karna grozi w przypadku, gdy wartość mienia przekracza kwotę 200 tys. zł. W takim przypadku sąd może wymierzyć karę od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności. 

W związku z nowelizacja k.k., która weszła w życie 1 października 2023 r. doszło do zaostrzenia odpowiedzialności karnej za przestępstwo przywłaszczenia i sprzeniewierzenia mienia. Ustawodawca uzależnił grożące sankcje karne od wartości mienia, będącego przedmiotem przywłaszczenia lub sprzeniewierzenia. Jeśli wartość przywłaszczonego mienia przekracza 5 mln zł, oskarżonemu grozi odpowiedzialność karna od 3 lat do 20 lat pozbawienia wolności. Jeśli natomiast kwota ta przekracza 10 mln zł, sąd może orzec sankcję w postaci kary pozbawienia wolności od 5 lat do 25 lat.

Czy przestępstwo przywłaszczenie może zostać popełnione nieumyślnie? 

Przestępstwo z art. 284 k.k. może zostać popełnione tylko umyślnie, w zamiarze bezpośrednim, przy czym konieczne jest, by sprawca działał w celu przywłaszczenia rzeczy, tzn. żeby chciał postępować z nią tak jak właściciel, a zatem uzyskać nad nią trwałe władztwo. Warunkiem przyjęcia, że sprawca działał z zamiarem bezpośrednim, charakterystycznym dla przestępstwa przywłaszczenia, jest wykazanie, że zachowanie sprawcy jednoznacznie wskazuje cel, do jakiego zmierzał.  

Za przestępstwo przywłaszczenia nie będzie natomiast odpowiedzialna osoba, która działała w sposób nieumyślny, tj. nie mając zamiaru popełnienia tego przestępstwa, popełniła je wskutek niezachowania należytej ostrożności polegającej na tym, że w danych okolicznościach przewidywała lub powinna była przewidzieć, że takie przestępstwo może zostać przez nią popełnione.