Zmowa przetargowa

Procedura przetargowa powinna umożliwiać wybór najkorzystniejszej z punktu widzenia zamawiającego oferty. Z perspektywy oferenta korzyści wynikające ze złożenia najkorzystniejszej oferty są oczywiste: pewny kontrahent i niemały zysk. Wizja wygranego przetargu jest często na tyle kusząca, że przedsiębiorcy podejmują nawet nielegalne działania, aby tylko ugrać coś dla siebie. Przedsiębiorcy zapominają, że wejście w zmowę z innym podmiotem i uzgodnienie warunków składanych ofert jest przestępstwem.  

Co to jest zmowa przetargowa? 

Zmowa przetargowa to nielegalna praktyka, w której przedsiębiorstwa działające na rynku konkurującym współpracują ze sobą w celu manipulowania procesem przetargowym. Celem takiej współpracy jest zazwyczaj zmanipulowanie cen, ograniczenie konkurencji lub przyznanie z góry określonych kontraktów każdej z uczestniczących firm. Zmowy przetargowe naruszają zasady uczciwej konkurencji i prowadzą do nieuczciwego uzyskiwania korzyści finansowych kosztem innych uczestników rynku oraz instytucji publicznych. 

Jaki przepis kryminalizuje zachowanie polegające na zawarciu tzw. zmowy przetargowej? 

Zmowa przetargowa jest kryminalizowana poprzez przepis art. 305 k.k., który oprócz zachowania polegającego na udaremnieniu lub utrudnieniu przetargu publicznego kryminalizuje również wejście w porozumienie z inną osobą działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany. Przepis ten nie określa bliżej, na czym miałoby polegać działanie objęte porozumieniem, nie wskazuje także celu tego porozumienia. W praktyce porozumienie takie może polegać chociażby na uzyskaniu przez kupującego biernego zachowania się innych licytantów bądź też na kupnie na wspólny rachunek przedmiotów przetargu. 

Ważne zmiany dotyczące przestępstwa zmowy przetargowej wprowadzone zostały nowelizacją k.k., która weszła w życie 1 października 2023 r. Po zmianach karalne stały się zachowania podejmowane jeszcze przed wszczęciem procesu przetargowego. Obecnie karane jest nie tylko wchodzenie w zmowę w trakcie przetargu, ale również w czasie jego przygotowywania. Ponadto, ochronie podlegają wszystkie przetargi, aukcje oraz postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Nie jest zatem tak jak było wcześniej, że ochronie karnoprawnej podlegały tylko "przetargi publiczne".

Jaka kara grozi za udział w zmowie przetargowej?  

Do zmiany wynikającej z nowelizacji do k.k., która weszła w życie 1 października 2023 r. sprawca przestępstwa z art. 305 k.k. podlegał karze pozbawienia wolności do lat 3. Obecnie, za popełnienie przestępstwa zmowy przetargowej sąd wymierzyć może karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, a jeśli celem zmowy było osiągnięcie korzyści majątkowej, karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

Zakłócanie przetargu publicznego – przestępstwo wnioskowe

Zgodnie z przepisem art. 305 § 5 następuje na wniosek pokrzywdzonego, chyba że pokrzywdzonym jest Skarb Państwa lub przedmiot przetargu, aukcji lub zamówienia publicznego jest
co najmniej w części finansowany ze środków publicznych. Jest to kolejna zmiana wynikająca z nowelizacji k.k., która weszła w życie 1 października 2023 r. W ocenie ustawodawcy sens tej zmiany wynika z tego, że często formalnie pokrzywdzeni współpracują ze sprawcami w przestępczym procederze i nie są zainteresowani ściganiem karnym. Remedium na te mankamenty jest przyznanie prawa do prowadzenia sprawy organom ścigania także bez pytania o stanowisko pokrzywdzonego.