KOMENTARZ ADW. MARCINA KLONOWSKIEGO DO PROJEKTU KOMISJI KODYFIKACYJNEJ
Dlaczego warto rozwijać tryby konsensualne?
Komisja Kodyfikacyjna wskazuje trzy kluczowe argumenty:
- Szybkość i ekonomiczność postępowania – krótszy proces to niższe koszty i mniejsze obciążenie wymiaru sprawiedliwości.
- Ochrona interesów pokrzywdzonego – porozumienie może być zawarte jedynie za zgodą pokrzywdzonego, który uzyskuje również kompensację szkody.
- Sprawiedliwe rozstrzygnięcie dla oskarżonego – dobrowolna akceptacja wyroku wzmacnia poczucie uczciwego i proporcjonalnego zakończenia sprawy.
Proponowane zmiany mają jednak nie tylko charakter techniczny. Komisja podkreśla potrzebę zmiany myślenia o procesie karnym – z modelu czysto inkwizycyjnego na taki, który koncentruje się na naprawieniu szkody i rzeczywistym rozwiązaniu konfliktu między stronami.
Nowe instytucje w postępowaniu przygotowawczym
Projekt przewiduje wprowadzenie dwóch nowych form zakończenia postępowania:
- Umorzenie mediacyjne – możliwe w sprawach określonych przestępstw po zawarciu ugody między pokrzywdzonym a podejrzanym i jej wykonaniu.
- Umorzenie w sprawach mniejszej wagi – stosowane wobec przestępstw, w których brak jest pokrzywdzonego, np. w sprawach dotyczących dokumentów.
Te rozwiązania wymagają jednak także zmiany podejścia prokuratorów, którzy zyskają większą swobodę decyzyjną w zakresie umorzenia postępowań. Zmiany w zakresie skazania bez rozprawy i dobrowolnego poddania się karze. Komisja proponuje m.in.:
- rozszerzenie trybu z art. 335 § 2 k.p.k. (skazanie bez rozprawy) na przestępstwa będące zbrodniami,
- obowiązek prokuratora do określenia granic możliwej zgody na dobrowolne poddanie się karze,
- wprowadzenie nowych przepisów (art. 387a k.p.k.), umożliwiających zakończenie sprawy w trybie konsensualnym nawet w toku postępowania dowodowego.
Zakaz dowodowy i nowe dyrektywy wymiaru kary
Nowością jest wprowadzenie zakazu dowodowego, który ma chronić oskarżonego przed wykorzystaniem w procesie jego wcześniejszych oświadczeń złożonych w toku negocjowania porozumienia.
Dodatkowo, projekt przewiduje nową dyrektywę karania (art. 53a k.k.), nakazującą sądom uwzględnianie faktu współpracy oskarżonego przy ustalaniu wymiaru kary. Im wcześniej dojdzie do porozumienia, tym łagodniejsze może być rozstrzygnięcie.
Podsumowanie
Proponowane rozwiązania stanowią kolejny krok w kierunku efektywnego i sprawiedliwego wymiaru sprawiedliwości. Rozwój trybów konsensualnych może przyczynić się do skrócenia czasu trwania postępowań, lepszego uwzględnienia interesów pokrzywdzonych oraz większego poczucia sprawiedliwości po obu stronach procesu.
Więcej na ten temat w artykule dr Marcina Klonowskiego na portalu Prawo.pl.
