Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Warunkowe umorzenie postępowania karnego jest instytucją prawa karnego umożliwiającą zakończenie postępowania bez skazania oskarżonego i wymierzenia mu kary. Ten szczególny środek jest stosowany wyłącznie w sytuacjach, gdy sprawca spełnia określone warunki. Z tego artykułu dowiesz się najważniejszych informacji na temat tego, jak w praktyce wygląda warunkowe umorzenie postępowania karnego i jak się do niego przygotować. 

Spis treści:

1. Czym jest warunkowe umorzenie postępowania karnego?
2. Jakie warunki muszą być spełnione przy warunkowym umorzeniu?
3. Okres próby przy warunkowym umorzeniu - to trzeba wiedzieć!
4. Skutki prawne warunkowego umorzenia postępowania.  
5. Warunkowe umorzenie a możliwość powrotu do przestępstwa.
6. Różnica między warunkowym umorzeniem a innymi formami zakończenia sprawy.
7. Jak kancelaria może pomóc w uzyskaniu warunkowego umorzenia?

1. Czym jest warunkowe umorzenie postępowania karnego?

Instytucja warunkowego umorzenia postępowania zaliczana jest do środków związanych z poddaniem sprawcy próbie. Polega na odstąpieniu od skazania i ukarania sprawcy uznanego za winnego, przy jednoczesnym nałożeniu na niego pewnych określonych obowiązków. W okresie próby sprawdzana jest trafność prognozy kryminologicznej, będącej jedną z przesłanek wydania tego rodzaju orzeczenia.

Skutkiem warunkowego umorzenia postępowania, jest wydanie przez Sąd wyroku wskazującego opis czynu oraz osobę winną jego popełnienia. Co istotne, wyrok umarzający postępowanie nie jest wyrokiem skazującym. Ze względu na warunek zagrożenia karą nieprzekraczającą 5 lat, stanowi z samego założenia środek walki z drobną przestępczością. 

2. Jakie warunki muszą być spełnione przy warunkowym umorzeniu?

Przesłanki warunkowego umorzenia postępowania zostały wymienione w treści art. 66 k.k. Aby Sąd mógł zastosować warunkowe umorzenie, muszą być spełnione następujące przesłanki: 

1. Uprzednia niekaralność sprawcy za przestępstwo umyślne: Wymóg niekaralności sprawcy obejmuje nie tylko brak uprzedniej karalności za popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, ale także przypadki, w których sąd odstąpił od wymierzenia kary, zastosował środki przewidziane dla nieletnich, bądź środki zabezpieczające. Sprawca będzie uznany za niekaranego, jeśli nastąpiło zatarcie skazania. 
2. Stopień winy i stopień społecznej szkodliwości nie mogą być znaczne: Stopień winy i społecznej szkodliwości każdorazowo ocenia Sąd. Wskazany wymóg nie oznacza, że koniecznym jest uznanie znikomej szkodliwości czynu.
3. Brak wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu: Okoliczności popełnienia czynu muszą być bezsporne. Nie jest wystarczające samo przyznanie się sprawcy do popełnienia zarzucanego mu czynu, a ów brak wątpliwości oceniany będzie przez pryzmat całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego.
4. Pozytywna prognoza kryminologiczna: Postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia muszą uzasadniać przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. 
5. Zagrożenie czynu karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat: Wskazany wymóg dotyczy górnej granicy kary pozbawienia wolności przewidzianej za czyn zabroniony w chwili orzekania. Nie uwzględnia natomiast przewidzianych przepisami prawa możliwości nadzwyczajnego złagodzenia czy obostrzenia kary. 

Decyzja o warunkowym umorzeniu postępowania może zostać podjęta zarówno w sprawie znajdującej się na etapie przygotowawczym, jak i przed Sądem. Z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania może wystąpić Prokurator (zamiast Aktu Oskarżenia) lub podejrzany/oskarżony samodzielnie, bądź za pośrednictwem swojego obrońcy. W każdym przypadku, o warunkowym umorzeniu postępowania karnego sąd orzeka wyrokiem.

3. Okres próby przy warunkowym umorzeniu - to trzeba wiedzieć! 

Należy pamiętać, że warunkowe umorzenie postępowania nie jest równoznaczne z brakiem jakichkolwiek konsekwencji prawnokarnych dla sprawcy. Zgodnie z nazwą,  umorzenie postępowania jest „warunkowe”. Sprawca w zależności od decyzji Sądu, na okres od 1 roku do 3 lat liczony od dnia uprawomocnienia się wyroku zostanie poddany tzw. okresowi próby. 

Okres próby ma na celu wychowawcze oddziaływanie na sprawcę oraz weryfikację tego, czy dalszy sposób życia pozostaje zgody z literą prawa. W ten sposób, okres próby stanowi okres kontrolowanej wolności, w którym sprawca ma do wykonania nałożone na niego obowiązki, indywidualnie dobrane do okoliczności konkretnej sprawy. Sąd może zobowiązać sprawcę do przeproszenia pokrzywdzonego, w przypadku czynów związanych z nadużyciem alkoholu, do powstrzymania się od jego nadużywania i/ lub poddania terapii uzależnień. Obowiązkiem okresu próby może być powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób, bądź opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.

Umarzając warunkowo postępowanie karne, sąd może również oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym. Możliwe jest również nałożenie na sprawcę obowiązku naprawienia szkody w całości albo w części, a w miarę możliwości również obowiązku zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.  

4. Skutki prawne warunkowego umorzenia postępowania.

Jedną z korzyści zakończenia postępowania poprzez jego warunkowe umorzenie jest zachowanie statusu osoby niekaranej. Choć w Krajowym Rejestrze Karnym gromadzone są dane o wyrokach umarzających postępowanie karne, to powyższa okoliczność nie wpływa na zachowanie możliwości uzyskania zaświadczenia o niekaralności. Sam zapis z Krajowego Rejestru Karnego ulega wykreśleniu po 6 miesiącach i jest liczony od zakończenia okresu próby orzeczonego w wyroku.

5. Warunkowe umorzenie a możliwość powrotu do przestępstw.

Elementem warunkowości umorzenia jest zobligowanie sprawcy do przestrzegania porządku prawnego przynajmniej w okresie próby. Jeżeli sprawca nadal łamie prawo, bądź nie stosuje się do nałożonych na niego rygorów, prawo dopuszcza możliwość podjęcia umorzonego postępowania. W niektórych przypadkach, Sąd jest do tego zobligowany, a w niektórych ustawodawca oddał decyzję w tym zakresie Sądom.

 Obligatoryjne podjęcie postępowania następuje w przypadku kumulatywnie spełnionych przesłanek, tj. gdy: 

• sprawca popełni w okresie próby przestępstwo umyślne (tzn. czas popełnienia tego przestępstwa musi mieścić się w okresie próby),
• za popełnienie tego przestępstwa sprawca zostanie prawomocnie skazany. Co ważne, uprawomocnienie skazania nie musi nastąpić w okresie próby, jednak przed upływem 6 miesięcy od jego zakończenia.

Fakultatywne podjęcie umorzonego postępowania może nastąpić, w przypadku gdy:  

• sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku bądź nie wykonuje zawartej ugody.
• sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu, lecz przed jego uprawomocnieniem się rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełnił inne przestępstwo. W tym przypadku, ustawodawca dopuszcza możliwość podjęcia postępowania karnego, niezależnie od tego czy przestępstwo zostało popełnione umyślnie, czy nieumyślnie oraz niezależnie od tego, czy sprawca został za nie prawomocnie skazany. Dla oceny, czy naruszenie jest rażące, ma znaczenie związek naruszenia porządku prawnego z przestępstwem, które było przedmiotem postępowania warunkowo umorzonego.

Co ważne, warunkowo umorzone postępowanie można podjąć nie później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. W razie podjęcia postępowania warunkowo umorzonego sprawa toczy się od nowa na zasadach ogólnych, przed sądem właściwym do jej rozpoznania. 

6. Różnica między warunkowym umorzeniem a innymi formami zakończenia sprawy.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego różni się od innych form zakończenia sprawy głównie pod względem skutków prawnych, przesłanek stosowania oraz obowiązków nałożonych na sprawcę.

Podstawową korzyścią warunkowego umorzenia postępowania jest brak orzeczenia kary za przestępstwo. Omawiana instytucja ma stanowić pewnego rodzaju „ostatnie ostrzeżenie” dla sprawcy. Z jednej strony, Sąd uznaje sprawcę winnym popełnienia przestępstwa, ale z drugiej strony stwierdza, że waga czynu oraz jego właściwości osobiste, uzasadniają decyzję by tym razem kary mu nie wymierzać. Potwierdzeniem bycia na „cenzurowanym” jest okres próby, w którym sprawca ma pokazać Sądowi, że zasługiwał na obdarzenie go zaufaniem.

Jeżeli okres próby upłynie zgodnie z wytycznymi Sądu, sprawę uznaje się za zamkniętą.  
W przypadku skazania sprawcy nawet na łagodny wymiar kary, nie będzie on mógł skorzystać z dobrodziejstw, które zapewnia zakończenie postępowania poprzez jego warunkowe umorzenie.

7. Jak kancelaria może pomóc w uzyskaniu warunkowego umorzenia?

Pomoc adwokata może odegrać kluczową rolę w uzyskaniu warunkowego umorzenia postępowania karnego, oferując wsparcie na każdym etapie procesu.

Pierwszym krokiem jest szczegółowa konsultacja, podczas której adwokat analizuje sytuację klienta i ocenia możliwość skorzystania z warunkowego umorzenia. Dokładne zbadanie sprawy w tym zarzucanego Klientowi czynu, pozwala na dobranie najbardziej korzystnej dla osoby reprezentowanej ścieżki, zmierzającej bądź do wyłączenia odpowiedzialności, bądź do jej zminimalizowania. 

Kolejno, adwokat w imieniu podejrzanego/oskarżonego zajmie się kompleksowym przygotowaniem wniosku o warunkowe umorzenie postępowania karnego, dbając o to, aby był on kompletny i zgodny z wymogami formalnymi. Adwokat posiadający doświadczenie w prowadzeniu takich spraw posiada wiedzę co takie pismo powinno zawierać pod względem formalnym. Istotnym jest przy tym dobranie odpowiedniej argumentacji, która umotywuje wniosek.

Po uzyskaniu warunkowego umorzenia, kancelaria udziela informacji co do zasad przestrzegania zasad warunkowego umorzenia. W trakcie okresu próby mogą pojawić się różne problemy, np. techniczne trudności z wykonaniem obowiązków nałożonych przez sąd czy niejasności dotyczące warunków umorzenia. Kancelaria pomaga w rozwiązywaniu tych problemów, zapewniając, że cały proces przebiega sprawnie i bez zbędnych opóźnień.