Korupcja gospodarcza (art. 296a k.k) - co to jest i jakie konsekwencje karne za nią grożą?

Przestępstwo korupcji obejmuje znacznie szerszy zakres niż tylko sytuacje, w których osobie pełniącej funkcję publiczną, wręczamy łapówkę, w celu uzyskania korzyści w określonej sprawie. 
W rzeczywistości korupcja często przyjmuje różne formy wykorzystania posiadanej pozycji lub wpływów dla osiągnięcia prywatnych celów. Szczególnie poważnym zagrożeniem dla funkcjonowania gospodarki oraz uczciwej konkurencji rynkowej stanowi łapówkarstwo gospodarcze.  

Spis treści:

1. Korupcja gospodarcza (art. 296a k.k.) – definicje przestępstwa
2. Na czym polega korupcja gospodarcza?
3. Kto może odpowiadać za korupcję gospodarczą?  
4. Przykłady korupcji gospodarczych  
5. Jakie konsekwencje karne niesie ze sobą korupcja gospodarcza?  
6. Korupcja gospodarcza a klauzula bezkarności  
7. Korupcja gospodarcza – podsumowanie

1. Korupcja gospodarcza (art. 296a k.k.) – definicja przestępstwa

Korupcja gospodarcza potocznie określana jako korupcja menadżerska zostało uregulowane w art. 296a k.k. Przepis określa trzy typy tego przestępstwa: 

• bierną korupcję menadżerską,
• czynną korupcję menadżerską,
• typ kwalifikowany biernej korupcji menadżerskiej.  

Zgodnie z treścią tego przepisu, przestępstwo korupcji gospodarczej może zostać popełnione przez osobę zajmującą stanowisko kierownicze lub mającą związek zawodowy z jednostką organizacyjną, oparty na stosunku pracy, umowie zlecenia lub umowie o dzieło. Taka osoba żąda, ewentualnie przyjmuje korzyści majątkowe, osobiste albo obietnice ich udzielenia  
w zamian za nadużycie posiadanych uprawnień lub niedopełnia swoich obowiązków mogących wyrządzić danej jednostce szkodę majątkową lub stanowić czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną. Przestępstwo korupcji gospodarczej przyjmuje także postać czynną, polegającą na udzieleniu lub obietnicy wręczenia takiej osobie łapówki. 

2. Na czym polega korupcja gospodarcza? 

Przestępstwo korupcji menedżerskiej, choć wykazujące podobieństwa do korupcji urzędniczej (art. 228 k.k. i art. 229 k.k.), ogranicza się wyłącznie do prywatnego sektora gospodarczego.  

Dana osoba wykorzystuje swoje wpływy lub pozycję w celu uzyskania nieuczciwych korzyści majątkowych lub osobistych. Obejmuje sytuacje, w których łapówka jest oferowana  
w zamian za konkretne działanie sprowadzające się do nadużycia uprawnień lub niedopełnienia ciążących na przyjmującym obowiązków. Działanie to może prowadzić do potencjalnej szkody majątkowej dla danej jednostki lub posiadać cechy nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalnej czynności preferencyjnej. Należy także pamiętać, że nie jest konieczne wyrządzenie rzeczywistej szkody, bowiem wystarczające jest ryzyko jej wystąpienia.  

Przestępstwo zostaje popełnione w momencie przyjęcia propozycji. Warto podkreślić, że odpowiedzialność karna nie jest uzależniona od tego, czy sprawca wykonał działania do których się zobowiązał. Wystarczy, że wyraził zamiar/-y ich realizacji.

Nie każda sytuacja związana z udzieleniem lub przyjęciem korzyści będzie uważana za  korupcję. Co do zasady przyjęcie od kontrahenta drobnego upominku nie stanowi przestępstwa, jeśli nie jest on powiązany z nadużyciem uprawnień. Niemniej jednak nie występuje jednoznaczna granica między dopuszczalnymi wyrazami wdzięczności a korupcją, w związku z tym w relacjach biznesowych należy zachować ostrożność i rozwagę, aby nie narazić się na zarzut łapówkarstwa.  

3. Kto może odpowiadać za korupcję gospodarczą?

 Odpowiedzialność karna obejmuje obie strony zaangażowane w korupcje gospodarcze, dotyczy zarówno osób wręczających korzyść, jak i osób która tę korzyść przyjmują. W odróżnieniu od przestępstwa biernego łapówkarstwa (art. 228 k.k.) za przyjęcie korzyści majątkowej może odpowiadać nie tylko osoba pełniąca funkcję publiczną, ale każdy kto nadużywa swoich wpływów lub pełnionej funkcji celem uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej. W przypadku tego przestępstwa kluczowym elementem warunkującym odpowiedzialność karną jest wystąpienie związku korzyści majątkowej lub osobistej z  działaniem polegającym na niedopełnieniu obowiązków lub nadużyciu udzielonych uprawnień, jeśli może prowadzić do wyrządzenia szkody majątkowej dla jednostki organizacyjnej lub stanowić czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną. Brak takiego związku wyklucza możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej za przestępstwo z art. 296a k.k.  

4. Przykłady korupcji gospodarczych

 Pojęcie korupcji menadżerskiej odnosi się do różnorodnych działań i nadużyć ukierunkowanych na osiągnięcie korzyści. Oto kilka przykładów:   

• członek zarządu wręczył korzyść majątkową kontrahentowi w zamian za podpisanie umowy na dostarczanie określonych towarów, mimo iż proponowana oferta jest mniej korzystna niż ofert innych dostawców, 
• kierownika działu zakupów przyjął obietnice udzielenia korzyści majątkowej,  
  od przedstawiciela handlowego innego podmiotu w zamian za dokonanie zakupu produktów po zawyżonej cenie, 
• osoba odpowiedzialna za przygotowanie przetargu prywatnego przyjęła obietnicę zwolnienia z osobistego zobowiązania finansowego (długu) wobec wykonawcy, w zamian za ,,ustawienie’’ warunków przetargu, 
• w zamian za obietnice otrzymania drogiego samochodu osoba sprawująca nadzór, 
  nad realizacją płatności, zataił przed zarządem spółki informację o zadłużeniu kontrahenta.   

5. Jakie konsekwencje karne niesie ze sobą korupcja gospodarcza?

Korupcja gospodarcza jest zagrożona karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. W przypadku mniejszej wagi sprawca czynu może podlegać grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat. Należy zauważyć, że Kodeks karny nie wskazuje, co należy rozumieć pod pojęciem wypadku mniejszej wagi, a przyjęcie jego wystąpienia zależy od indywidualnych okoliczności sprawy.

W praktyce przypadek mniejszej wagi dotyczy sytuacji, w której sprawca dopuszcza się przestępstwa, realizując ustawowe znamiona korupcji, natomiast wina i społeczna szkodliwość czynu są znacznie niższe niż w standardowych przypadkach tego przestępstwa. W sytuacji, gdy sprawca swoim czynem wyrządził znaczną szkodę majątkową, kara może sięgnąć nawet do 8 lat pozbawienia wolności. Dodatkowo, wobec sprawcy tego przestępstwa może zostać orzeczony środek kompensacyjny w postaci obowiązku naprawienia szkody, jak również zakaz zajmowania określonego stanowiska lub prowadzenia określonej działalności. Wymiar kary zależy od wielu czynników, które mogą wpłynąć na zwiększenie lub zmniejszenie jej wysokości. Ostateczną decyzję w tej kwestii podejmuje sąd, dokonując oceny konkretnego przypadku.

6. Korupcja gospodarcza a klauzula bezkarności

Nie zawsze jednak wręczenie łapówki wiązać się będzie z odpowiedzialnością karną. Sprawca może uniknąć kary, jeśli w odpowiednim momencie zawiadomi o tym fakcie organy ścigania oraz ujawni wszystkie istotne okoliczności przestępstwa. Nie zawsze skorzystanie z klauzuli bezkarności w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej za korupcje będzie możliwe.

Kluczowe znaczenie odgrywa czas, aby zawiadomienie było skuteczne, musi zostać złożone zanim organy ścigania zdobędą wiedzę o popełnionym przestępstwie. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem, jeszcze przed podjęciem decyzji o złożeniu zawiadomienia, jest skonsultowanie się z profesjonalnym zespołem prawników, którzy dzięki doświadczeniu będą mogli ocenić, czy podjęta decyzja jest właściwa i nie będzie prowadzić do ewentualnych niekorzystnych konsekwencji.  

Warto podkreślić, że osoba która przyjęła łapówkę, nie uniknie odpowiedzialności karnej nawet wtedy, gdy o tym fakcie dobrowolnie zawiadomi organy ścigania. Takie działanie może wpłynąć na łagodniejszy wymiar kary, ale nie pozwoli na całkowite uniknięcie odpowiedzialności, której może oczekiwać czynny sprawca łapówkarstwa.

7. Korupcja gospodarcza – podsumowanie

Korupcja menadżerska w sektorze prywatnym to istotny problem. Każdy zaangażowany w działania korupcyjne powinien być świadomy poważnych konsekwencji prawnych, z jakimi wiąże się to przestępstwo. Warto również zaznaczyć, że nie tylko określone działania są zagrożone odpowiedzialnością karną, bowiem nawet brak właściwej reakcji może zostać wiązać się z konsekwencjami prawnymi. W relacjach gospodarczych nie każde nadużycie pozycji lub wpływów dla osiągnięcia korzyści majątkowej lub realizacji celów organizacyjnych będzie świadczyć o przestępstwie. Ocena, czy określone zachowanie stanowi korupcję zależy przede wszystkim od kontekstu i okoliczności sprawy. W przypadkach niejasnych, gdy istnieją obawy odpowiedzialności karnej, warto poszukać profesjonalnej pomocy prawnika, który oceni legalność podjętych działań oraz ich ewentualne konsekwencje prawne. Jeśli masz wątpliwości, pamiętaj że kluczowe znaczenie ma czas. Nie czekaj, aż sprawą zainteresują się organy ścigania. Skontaktuj się z nami, a zespół naszych prawników dokona kompleksowej analizy Twojej sytuacji oraz opracuje indywidualną strategię, która zapewni skuteczną ochronę Twoich interesów.