Oszustwo kredytowe (wyłudzenie kredytu bankowego)

Wyłudzenie kredytu, pożyczki czy dotacji to coraz częstszy problem, który uderza nie tylko w instytucje finansowe, ale także w stabilność gospodarki. Oszuści stosują różne metody – od podawania fałszywych danych po wykorzystywanie cudzej tożsamości. Jakie są najczęstsze mechanizmy oszustw kredytowych? Jakie konsekwencje grożą sprawcom? W tym artykule przyjrzymy się temu przestępstwu oraz sposobom, w jakie instytucje finansowe próbują mu przeciwdziałać.

Spis treści:

1. Czym jest oszustwo kredytowe? Definicja i regulacje prawne.
2. Jakie działania są uznawane za wyłudzenie kredytu?
3. Konsekwencje prawne oszustwa kredytowego.
4. Jak banki wykrywają oszustwa kredytowe?
5. Fałszowanie dokumentów a odpowiedzialność karna.
6. Obrona w sprawie o wyłudzenie kredytu – kluczowe strategie.
7. Jak kancelaria prawna może pomóc w sprawie o oszustwo kredytowe? 

1. Czym jest oszustwo kredytowe? Definicja i regulacje prawne.

Oszustwo kredytowe, nazywane również wyłudzeniem kredytu lub oszustwem finansowym, jest przestępstwem finansowym polegającym na uzyskaniu wsparcia finansowego poprzez oszukańcze działania w tym ujęciu występek tej jest zbliżony do klasycznego oszustwa. Podstawą prawną penalizującą  wyłudzenie kredytu jest art. 297 Kodeksu karnego. 

Czynnością sprawczą jest przedłożenie nieprawdziwych lub nierzetelnych dokumentów lub oświadczeń dotyczących istotnych okoliczności dla uzyskania wymienionych form wsparcia. Dla przypisania odpowiedzialności karnej za to przestępstwo nie jest konieczne uzyskanie wsparcia finansowego lub wyrządzenia szkody oraz spłacenie kredytu, a wyłącznie przedłożenie nieprawdziwych informacji. 

Ponadto, art. 297 § 2 k.k. penalizuje oszustwo kredytowe przez zaniechanie, polegające na niepowiadomieniu właściwego podmiotu o sytuacji mogącej wpłynąć na wstrzymanie lub ograniczenie udzielonego wsparcia finansowego lub zamówienia publicznego albo na możliwość dalszego korzystania z instrumentu płatniczego, wbrew ciążącemu obowiązkowi.

W związku z powyższym, zachowanie sprawcy sprowadza się do:

1. Przedłożenia fałszywych dokumentów;
2. Przedkładania dokumentów stwierdzających nieprawdę;
3. Przedkładania nierzetelnych oświadczeń pisemnych;
4. Zaniechaniu powiadomienia.  

2. Jakie działania są uznawane za wyłudzenie kredytu? 

Wyłudzenie kredytu, dotacji obejmuje szereg działań mających na celu nieuczciwe uzyskanie różnego rodzaju wsparcia finansowego. Do działań tych zalicza się przede wszystkim przedkładanie nieprawdziwych lub nierzetelnych dokumentów oraz składanie nierzetelnych oświadczeń pisemnych.

Konkretnie, za wyłudzenie kredytu uznawane jest: 

1. Przedłożenie dokumentów, które są podrobione – czyli niepochodzących od osoby, w imieniu której zostały wystawione;
2. Przedłożenie dokumentów, które są przerobione – to znaczy autentycznych dokumentów, w których nieuprawniona osoba dokonała zmian;
3. Posługiwanie się dokumentami poświadczającymi nieprawdę – autentycznymi dokumentami, które potwierdzają okoliczności niezgodne z rzeczywistością, zatajają fakty lub je przeinaczają;
4. Przedłożenie dokumentów nierzetelnych – zawierających niepełne informacje, które sugerują adresatowi fałszywy obraz rzeczywistości;
5. Przedłożenie nierzetelnych oświadczeń pisemnych dotyczących okoliczności mających istotne znaczenie dla uzyskania kredytu, dotacji itd. Takie oświadczenia mogą pomijać ważne informacje lub sugerować nieprawdę, nawet jeśli nie zawierają bezpośrednio fałszywych danych. 

Ważne jest, aby sprawca działał w celu uzyskania jednej z wymienionych form wsparcia finansowego. Samo przedłożenie fałszywego dokumentu bez takiego celu nie będzie uznane za wyłudzenie kredytu. Co istotne, nie jest konieczne, aby sprawca faktycznie uzyskał to wsparcie. Samo podjęcie opisanych działań w celu jego uzyskania jest już karalne.

Ponadto, za wyłudzenie kredytu uznawane jest również zaniechanie powiadomienia właściwego podmiotu o powstaniu sytuacji, która mogłaby wpłynąć na wstrzymanie, ograniczenie wysokości udzielonego wsparcia finansowego lub zamówienia publicznego, albo na możliwość dalszego korzystania z instrumentu płatniczego, jeżeli na sprawcy ciążył taki obowiązek.

3. Konsekwencje prawne oszustwa kredytowego. 

Oszustwo kredytowe, jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Warto jednak zaznaczyć, że w przypadkach, gdy czyn zagrożony jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, sąd może zamiast więzienia orzec grzywnę albo karę ograniczenia wolności. 
Sprawca oszustwa kredytowego musi liczyć się także z możliwością orzeczenia środka karnego w postaci zakazu zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

Co istotne, ustawodawca przewidział możliwość uniknięcia kary za oszustwo kredytowe. Zgodnie z art. 297 § 3 k.k., nie podlega karze ten, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego, zrezygnował z dotacji lub zamówienia publicznego albo zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego. W przypadku kredytu oznacza to zwrot uzyskanych środków lub spłatę całego kredytu przed wszczęciem postępowania karnego. 

4. Jak banki wykrywają oszustwa kredytowe?  

W dzisiejszym świecie korzystanie z kredytów i pożyczek jest bardzo powszechne. Banki oraz inne instytucje finansowe, udzielając wsparcia finansowego, muszą jednak dokładnie weryfikować sytuację osób składających wnioski. Ma to na celu zapobieganie oszustwom kredytowym.  

Już podczas weryfikacji wniosku kredytowego bank może natrafić na nieprawidłowości. Klienci są zobowiązani do przedłożenia wielu dokumentów i oświadczeń dotyczących swojej sytuacji finansowej, np.: zaświadczenia o zarobkach czy oświadczenia o posiadanych aktywach. Przykładowo, jeśli pracownik banku zweryfikuje zaświadczenie o zatrudnieniu i okaże się, że dana osoba nigdy nie pracowała we wskazanym miejscu, bank może uznać, że doszło do próby wyłudzenia kredytu. 

Nawet po udzieleniu kredytu banki monitorują sytuację swoich klientów. Bank ma prawo, na podstawie art. 74 Prawa bankowego, do kontrolowania sytuacji finansowej kredytobiorcy oraz tego, na co zostały przeznaczone środki z kredytu. Jeśli kredytobiorca, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie powiadomi banku o istotnych zmianach w swojej sytuacji majątkowej (np. utracie pracy lub zmniejszeniu wartości zabezpieczeń), które mogą wpłynąć na możliwość spłaty kredytu lub dalsze korzystanie z instrumentu płatniczego, również może to zostać potraktowane jako oszustwo kredytowe z zaniechania. 

Standardowe procesy wewnętrzne banku, takie jak audyty dokumentacji kredytowej, również mogą ujawnić nieprawidłowości, które wskazują na oszustwo. Ponadto, jeśli kredytobiorca zaprzestanie spłacania rat kredytu lub będzie miał istotne opóźnienia w płatnościach, bank z pewnością ponownie przeanalizuje dokumentację, aby ustalić, czy nie doszło do wyłudzenia. 
Istotnym źródłem informacji dla banków jest także Biuro Informacji Kredytowej (BIK). BIK gromadzi dane o historii kredytowej klientów banków i innych instytucji finansowych. Dzięki temu, bank może sprawdzić, czy dana osoba nie posiada już innych zobowiązań, o których nie wspomniała we wniosku, lub czy w przeszłości nie miała problemów ze spłatą kredytów. Informacje z BIK mogą pomóc bankowi w wykryciu prób uzyskania kredytu na podstawie nieprawdziwych danych o zadłużeniu.

5. Fałszowanie dokumentów a odpowiedzialność karna.

W staraniach o uzyskanie kredytu, dotacji czy innych form wsparcia finansowego, kluczowe znaczenie ma przedstawiana przez wnioskodawcę dokumentacja. Banki oraz inne instytucje finansowe na jej podstawie dokonują oceny ryzyka związanego z udzieleniem finansowania. W związku z tym, jakiekolwiek działania zmierzające do uzyskania korzystniejszej decyzji kredytowej poprzez manipulację dokumentami mogą być traktowane jako przestępstwo. W kontekście fałszowania dokumentów, szczególną uwagę należy zwrócić na art. 270 k.k. oraz art. 273 k.k., który odnosi się do użycia dokumentu poświadczającego nieprawdę. 

Ten pierwszy przepis stanowi, że kto w celu użycia za autentyczny podrabia lub przerabia dokument lub takiego dokumentu jako autentycznego używa, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.  

Przedłożenie podrobionego lub przerobionego dokumentu w banku w celu uzyskania kredytu wypełnia znamiona zarówno oszustwa kredytowego jak i przestępstwa fałszowania dokumentów. W takiej sytuacji może dojść do kumulatywnej kwalifikacji prawnej, co oznacza, że sprawca może odpowiadać za oba te przestępstwa jednocześnie.  

Kolejnym istotnym przepisem jest art. 273 Kodeksu karnego, który penalizuje używanie za autentyczny dokumentu stwierdzającego nieprawdę, jeżeli sprawca wie o jego fałszywości. Za to przestępstwo grozi grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 

Podobnie jak w przypadku dokumentów podrobionych lub przerobionych, przedstawienie dokumentu poświadczającego nieprawdę w celu wyłudzenia kredytu jest karalne na podstawie art. 297 § 1 k.k. 
Warto również zauważyć, że uzyskanie dokumentu poświadczającego nieprawdę może być wynikiem innego przestępstwa, jakim jest wyłudzenie poświadczenia nieprawdy (art. 272 k.k.), w sytuacji w której sprawca wprowadza w błąd osobę uprawnioną do wystawienia dokumentu, aby ta poświadczyła nieprawdę, a następnie używa takiego dokumentu do uzyskania kredytu.

6. Obrona w sprawie o wyłudzenie kredytu – kluczowe strategie.

Gdy osoba staje w obliczu zarzutu wyłudzenia kredytu kluczowe staje się opracowanie skutecznej strategii obrony. Jednym z fundamentalnych aspektów jest podważenie umyślności działania oskarżonego, ponieważ przestępstwo oszustwa kredytowego jest przestępstwem umyślnym, wymagającym zamiaru bezpośredniego. Można argumentować, że oskarżony nie był świadomy nierzetelności lub nieprawdziwości przedłożonych dokumentów, na przykład, gdy został wprowadzony w błąd przez inną osobę lub nie posiadał wiedzy o nieścisłościach w dokumentach dostarczonych przez podmiot trzeci.

Inną linią obrony może być wykazanie, że oskarżony nie działał z zamiarem uzyskania kredytu lub innego wsparcia finansowego na podstawie nieprawdziwych informacji, a jego celem mogło być na przykład uzyskanie finansowania w trudnej sytuacji z zamiarem jego spłaty. Chociaż sam zamiar spłaty nie wyłącza przestępstwa oszustwa kredytowego, może stanowić argument w kontekście braku świadomości co do wagi nierzetelności dokumentów lub braku bezpośredniego zamiaru oszustwa.  

Kolejną kluczową strategią obrony jest skorzystanie z możliwości uniknięcia kary za oszustwo finansowe, w tym za oszustwo kredytowe, przewidzianej w art. 297 § 3 Kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem, który był analizowany powyżej, karze nie podlega ten, kto przed wszczęciem postępowania karnego dobrowolnie zapobiegł wykorzystaniu wsparcia finansowego lub instrumentu płatniczego, zrezygnował z dotacji lub zamówienia publicznego, albo zaspokoił roszczenia pokrzywdzonego. Datą graniczną do skorzystania z tej możliwości jest rozpoczęcie postępowania karnego w sprawie o to przestępstwo, a nie dopiero postawienie zarzutów konkretnej osobie. 

Postępowanie dowodowe powinno analizować całokształt okoliczności sprawy, w tym sytuację finansową oskarżonego, jego motywację oraz inne dowody wskazujące na brak świadomości lub zamiaru oszustwa.

7. Jak kancelaria prawna może pomóc w sprawie o oszustwo kredytowe?

W sytuacji, gdy stajesz przed zarzutem oszustwa kredytowego, profesjonalna pomoc prawna jest nieoceniona. Nasza Kancelaria adwokacka, dysponująca doświadczonymi adwokatami specjalizującymi się w prawie karnym i karnym gospodarczym, zapewni kompleksowe wsparcie na każdym etapie postępowania. Nasze zaangażowanie i dogłębna znajomość specyfiki przestępstw finansowych są kluczowe dla skutecznej obrony Twoich praw.

Profesjonalizm naszych adwokatów gwarantuje, że Twoją sprawą zajmie się wykwalifikowany specjalista, posiadający aktualną wiedzę z zakresu prawa karnego i procedury karnej. Przeanalizujemy Twoją sytuację prawną, zgromadzony materiał dowodowy oraz ustalimy najlepszą strategię obrony, uwzględniając specyficzne okoliczności Twojej sprawy. 

Każda sprawa traktowana jest indywidualnie i z najwyższą starannością. Będziemy Cię wspierać i informować o postępach w sprawie, odpowiadając na Twoje pytania i wyjaśniając zawiłości prawne. 

Jeśli potrzebujesz profesjonalnej pomocy prawnej w sprawie o oszustwo kredytowe, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.