Przedstawienie zarzutów w sprawie karnej [najważniejsze informacje]

Przedstawienie zarzutów w sprawie karnej to moment, w którym staniesz się podejrzanym o popełnienie przestępstwa. Dowiedz się, co to oznacza, za jakie czyny mogą zostać Ci przedstawione zarzuty oraz jakie prawa i możliwości prawne będą Ci przysługiwać.

Spis treści:

1. Przedstawienie zarzutów w sprawie karnej – co należy rozumieć pod tym pojęciem?
2. Jakie kroki składają się na przedstawienie zarzutów?  
3. Jakie czyny mogą doprowadzić do przedstawienia zarzutów?  
4. Komu mogą zostać przedstawione zarzuty?  
5. Jakie możliwości prawne ma osoba, której przedstawiono zarzuty?  

1. Przedstawienie zarzutów w sprawie karnej – co należy rozumieć pod tym pojęciem?

Przedstawienie zarzutów jest formalnym elementem pociągnięcia określonej osoby do odpowiedzialności karnej lub karno skarbowej. Wówczas następuje przekształcenie postępowania przygotowawczego z fazy in rem w fazę postępowania przeciwko określonej osobie - in personam. Jest to chwila, z którą organy ścigania wskazują konkretną osobę, która w ich ocenie winna zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej za określone przestępstwo. W momencie przedstawienia zarzutów pojawia się nowa strona postępowania  -podejrzany, który uzyskuje prawo do podjęcia obrony, odpierania zarzutów oraz aktywnego uczestnictwa w procesie. 
 
Od podejrzanego należy odróżnić osobę podejrzaną. Osoba podejrzana to ktoś, kogo organy ścigania podejrzewają o popełnienie przestępstwa i wobec kogo prowadzą działania śledcze, jednak bez formalnego przedstawienia zarzutów. To rozróżnienie ma istotne znaczenie, ponieważ osoba podejrzana nie jest stroną postępowania, a zatem nie może korzystać z szeregu uprawnień i gwarancji przewidzianych dla podejrzanego.

2. Jakie kroki składają się na przedstawienie zarzutów?

Przedstawieniem zarzutów nie jest samo sporządzenie postanowienia. Na przedstawienie zarzutów składa się określony ciąg czynności procesowych przewidzianych w art. 313 k.p.k. składający się z następujących kroków:

• wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów,
• ogłoszenia postanowienia,
• niezwłocznego przesłuchania podejrzanego.

Dopiero po spełnieniu łącznie tych trzech kroków – możemy mówić o skutecznym przedstawieniu zarzutów w sprawie karnej. Oznacza to, że do chwili przesłuchania podejrzanego co do zasady nie dochodzi do skutecznego przedstawienia zarzutów. Z chwilą przystąpienia do przesłuchania, osoba, której przedstawiono zarzuty, uzyskuje status podejrzanego w sprawie.  
 
W wyjątkowych przypadkach skuteczne przedstawienie zarzutów może ograniczyć się do sporządzenia postanowienia o przedstawieniu zarzutów bez jego ogłoszenia lub bez przystąpienia do przesłuchania podejrzanego. Dotyczy to sytuacji, gdy ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe z powodu jego ukrywania się lub nieobecności w kraju. Krótkotrwały wyjazd w celach służbowych lub wypoczynkowych nie powinien być uznawany za wyjątkową okoliczność, a organy ścigania powinny wstrzymać się z podejmowaniem działań związanych z przedstawieniem zarzutów do czasu powrotu danej osoby do kraju. 
 
Nadto w ściśle określonych przypadkach możliwe jest zastosowanie uproszczonej formy przedstawienia zarzutów. W ramach czynności w niezbędnym zakresie w trybie art. 308 § 2 k.p.k. oraz w dochodzeniu w oparciu o art. 325 § 2 k.p.k. możliwe jest odwrócenie chronologii czynności przedstawienia zarzutów i rozpoczęcie przesłuchania osoby podejrzanej w charakterze podejrzanego po uprzednim poinformowaniu o treści zarzutów. Taką osobę uważa się za podejrzanego od momentu rozpoczęcia czynności przesłuchania, zaś pisemne postanowienie o przedstawieniu zarzutów może zostać sporządzone na późniejszym etapie.  
 
Postanowienie o przedstawieniu zarzutów może obejmować jeden lub kilka czynów. W przypadku, gdy obejmuje kilka czynów najczęściej na pierwszym miejscu wymienia się zarzut najpoważniejszy, a następnie kolejno wymienia się zarzuty łagodniejsze. 
 
Postanowienie o przedstawieniu zarzutów powinno odpowiadać ogólnym warunkom formalnym z art. 94 § 1 k.p.k. oraz szczególnym, które przewiduje art. 313 § 2 k.p.k. Musi zawierać takie informacje jak oznaczenie organu oraz osoby lub osób wydających postanowienie, datę wydania, wskazanie podejrzanego, określenie zarzucanego czynu i jego kwalifikacja prawna.

3. Jakie czyny mogą doprowadzić do przedstawienia zarzutów? 

Zarzuty mogą zostać przedstawione nie tylko za naruszenie przepisów Kodeksu karnego i Kodeksu karnego skarbowego, ale również szeregu innych przepisów karnych zamieszczonych w ustawach regulujących inne dziedziny prawa, takie jakie m.in. prawo konkurencji, prawo budowlane czy prawo ochrony środowiska.  
 
Zarzuty mogą zostać przedstawione, jeśli organy ścigania powezmą wiadomość, że zachowanie określonej osoby zawiera wszystkie elementy przestępstwa, których wymaga ustawa dla danego typu czynu zabronione. Przedsiębiorcy, podobnie jak inne grupy zawodowe, mogą popełniać różnego rodzaju przestępstwa, z których najczęściej występujące to oszustwa podatkowe, pranie pieniędzy, wyłudzenia, korupcja, fałszowanie dokumentów oraz działanie na szkodę spółki.  
 
W polskim systemie prawnym zarzuty mogą zostać przedstawione nie tylko wtedy, gdy dana osoba świadomie i celowo popełniła przestępstwo. W określonych przypadkach przestępstwo może zostać popełnione również nieumyślne. Jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.  
 
Przykładem nieumyślnego przestępstwa może być spowodowanie wypadku drogowego. Jeśli kierowca, naruszając zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, nieumyślnie doprowadzi do wypadku samochodowego w wyniku, którego inna osoba odniesie obrażenia ciała lub śmierć, mimo iż nie miał zamiaru spowodowania wypadku, to ze względu na niezachowanie ostrożności może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej za swoje zachowanie.  
 
W praktyce zdarza się, że jednym zachowaniem dana osoba zrealizowała znamiona dwóch lub większej ilości przestępstw. W sytuacji, gdy czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch lub więcej przepisach ustawy karnej, w postanowieniu o przedstawieniu zarzutów należy powołać wszystkie zbiegające się przepisy. Dokładne określenie zarzucanego czynu będzie miało istotny wpływ na obronę podejrzanego.

4. Komu mogą zostać przedstawione zarzuty?

Aby zarzuty mogły zostać przedstawione określonej osobie, musi istnieć dostateczne podejrzenie, że dana osoba popełniła konkretny czyn. Oznacza to, że zebrane dowody muszą wskazywać na wyższy stopień prawdopodobieństwa niż ten wymagany do wszczęcia postępowania. Dodatkowo, dowody te muszą wyraźnie wskazywać na konkretną osobę, możliwą do zidentyfikowania. 

5. Jakie możliwości prawne ma osoba, której przedstawiono zarzuty?

Osoba, której przedstawiono zarzuty może korzystać z szereg uprawnień procesowych, za pomocą których może realizować swoje prawo do obrony i poprawić swoją sytuację procesową.  
 
Podejrzanemu przysługuje w szczególności:

• prawo do informacji o treści zarzutów, ich uzupełnieniu i zmianach;
• prawo żądania podania ustnych podstaw zarzutów;
• prawo do ustanowienia obrońcy, który może uczestniczyć już w pierwszych czynnościach procesowych, w tym być obecny podczas czynności ogłoszenia zarzutów i w trakcie pierwszego przesłuchania. Zdarza się, że zarzuty są przedstawiane w trakcie przymusowego zatrzymania, wówczas podejrzany może zażądać niezwłocznego kontaktu z obrońcą, który będzie mógł pojawić się w odpowiedniej jednostce prokuratury (lub innego organu), aby uczestniczyć w czynnościach. O tym, jak przebiega zatrzymanie i jakie prawa przysługują zatrzymanemu, dowiesz się w naszym wpisie:,, Zatrzymanie przez policję – co musisz wiedzieć?’’ 
• prawo złożenia wyjaśnień lub odmowy ich składnia bez podania przyczyny, należy pamiętać, że odmowa nie może negatywnie wpłynąć na sytuację procesową podejrzanego;  
• prawo żądania sporządzenia uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu zarzutów;
• prawo do składnia wniosków dowodowych, które mogą podważyć zasadność zarzutów;
• prawo do wystąpienia z wnioskiem o dostęp do materiałów postępowania oraz do sporządzania odpisów i kopii – należy pamiętać, że w uzasadnionych przypadkach organy ścigania na etapie postępowania przygotowawczego mogą odmówić dostępu do akt;  
• prawo do zaskarżania postanowień, np. dotyczących stosowania środków zapobiegawczych, odmowy dostępu do akt sprawy oraz innych postanowień w wypadkach przewidzianych w ustawie;
• prawo do zapoznania się z materiałami śledztwa lub dochodzenia po zakończeniu postępowania.

Jeśli potrzebujesz pomocy w związku z przedstawieniem Ci zarzutów, nasza kancelaria oferuje profesjonalną pomoc prawną na każdym etapie postępowania. Sprawdź, w jaki sposób możemy Ci pomóc. Odwiedź naszą stronę.