Karuzela VAT (podatkowa). Co to jest? Na czym polega? W jaki sposób działa?

Karuzela podatkowa, pomimo uszczelnienia systemu podatkowego w ostatnich latach, nadal pozostaje poważnym problemem dla finansów Skarbu Państwa. W wyniku braku ostrożności w przestępczym procederze nieumyślnie mogą wziąć udział także uczciwi przedsiębiorcy.

Spis treści:

1. Co to jest karuzela VAT (podatkowa)?
2. Jak działają karuzele VAT?
3. Karuzela podatkowa - przykład
4. Karuzela VAT (podatkowa) - jakie podmioty w niej występują?
   1. Organizator
   2. Znikający podatnik (tzw. słup)
   3. Bufor (pośrednik)
   4. Broker  
5. Co grozi za udział w karuzeli podatkowej?
6. Karuzela VAT (podatkowa) – podsumowanie 

1. Co to jest karuzela VAT (podatkowa)

Karuzela VAT to potoczne określenie mechanizmu oszustwa podatkowego z wykorzystaniem znikającego podatnika. Proceder ten polega na dokonywaniu transakcji łańcuchowych pomiędzy co najmniej kilkoma podmiotami pełniącymi określone funkcje celem wyłudzenia podatku VAT.  

W praktyce obrót karuzelowy polega na ciągłym dokonywaniu sprzedaży tego samego towaru w wąskim gronie tych samych podmiotów wskutek czego wraca on do pierwotnego sprzedawcy. W tym układzie brak jest końcowego odbiorcy sprzedawanego towaru, gdyż ten nabywany jest przez kolejnych i tych samych pośredników. Mówiąc wprost: „towar jeździ w kółko” – to właśnie poprzez skojarzenie z karuzelą opisany proceder nazwano w taki sposób.  

Z reguły karuzela podatkowa wykorzystuje element międzynarodowy a to ze względu, że zarówno wewnątrzwspólnotowa dostawa, jak i wewnątrzwspólnotowe nabycie jest rozliczane w oparciu o zerową stawkę podatku VAT.   

2. Jak działają karuzele VAT? 

Celem każdej karuzeli VAT jest osiągnięcie korzyści majątkowej poprzez wyłudzenie podatku VAT. Uzyskane korzyści dzielone są przez organizatora na wszystkich uczestników karuzeli w wysokości zależnej od zajmowanej pozycji w strukturze, zaangażowania w proceder i podejmowanego ryzyka.  

Najczęściej, w karuzele podatkowe wciągani są także uczciwie działający przedsiębiorcy, którzy jednak nie zdają sobie sprawy z potencjalnych konsekwencji swojego zachowania. Przestępcy w oszustwa karuzelowe niejednokrotnie wplątują ogromne firmy z wieloletnim dorobkiem, które prowadzą działalność eksportową.  

Wykrycie przestępczego procederu jest proporcjonalnie trudne, do złożoności zorganizowanego obrotu karuzelowego. Dla rozkręcenia karuzeli podatkowej wystarczą zaledwie trzy podmioty: dwa po stronie polskiej i jeden za granicą. W praktyce ilość podmiotów uczestniczących w karuzeli podatkowej sięga jednak kilkunastu lub kilkudziesięciu. Organizatorzy dążą do tego aby łańcuch dostaw uległ maksymalnemu wydłużeniu. Dzieje się tak poprzez wprowadzanie do niego kolejnych wtajemniczonych podmiotów, ale także nawiązywanie prawdziwych znajomości biznesowych i kojarzenie dostawców i odbiorców.  

3. Karuzela podatkowa – przykład

Przestępcy potrafią zorganizować karuzele podatkowe na dowolnym towarze. W praktyce wykorzystywane są najczęściej towary niepsujące się, których partii nie da się na pierwszy rzut odróżnić jak np. wyroby stalowe, rudy metali, drewno egzotyczne, materiały budowlane czy paliwo. Polskie organy ścigania wykryły jednak także karuzele VAT, których przedmiotem były artykuły spożywcze, co potwierdza jedynie pomysłowość organizatorów.  

Karuzela VAT może przyjąć różną formę, ale najczęściej spotykana jest jedna z nich. Polega ona na tym, że firma z innego kraju Unii Europejskiej sprzedaje towar do Polski. Jak wspomniano, wewnątrzwspólnotowa dostawa towaru jest obwarowana zerową stawką podatku VAT, więc transakcja ta jest podatkowo neutralna. Polski importer natychmiast sprzedaje towar dalej do kolejnego polskiego odbiorcy. Ta dostawa jest już obciążona podatkiem VAT, który importer powinien zapłacić fiskusowi. Importer składa odpowiednią deklarację podatkową, ale nigdy nie odprowadza go do budżetu. Towar sprzedaje natomiast po tzw. łamanej cenie, a więc niższej od rynkowej stosowanej przez podmioty, które podatek VAT rzeczywiście odprowadzają. Jeżeli importerem zainteresuje się urząd skarbowy, ten zamyka działalność i znika.  

Z uwagi na atrakcyjność ceny tak importowany towar często trafia do podmiotów prowadzących rzeczywistą działalność gospodarczą. W przypadku braku zainteresowania, towar przejmują kolejni wtajemniczeni uczestnicy karuzeli, którzy pozorują prowadzenie faktycznej działalności gospodarczej np. w postaci handlu hurtowego. Finalnie towar kupuje podmiot zajmujący się eksportem towaru do innego kraju UE, z którym kontakt nawiązuje zagraniczna firma zainteresowana zakupem. Ta sama firma, która wcześniej dokonała sprzedaży na rzecz polskiego importera. W ten sposób łańcuch sprzedaży się domyka.  

4. Karuzela VAT (podatkowa) - jakie podmioty w niej występują?

Każdy podmiot występujący w karuzeli VAT ma stricte określoną rolę. Żadna karuzela podatkowa nie może istnieć bez organizatora, znikającego podatnika (tzw. słupa), bufora (pośrednika), brokera oraz spółki wiodącej.  

4.1. Organizator

Organizator to osoba, która kieruje całym procederem, jednak oficjalnie nie jest w niego niezaangażowana. Wszczyna i nadzoruje cały proces obiegu towaru, a finalnie uzyskuje od brokera wyłudzony podatek VAT. Organizator odpowiada za pierwotny zakup towaru, który będzie przedmiotem obrotu, rekrutację słupów gospodarczych, produkcję odpowiednich dokumentów, dokonywanie przelewów pomiędzy uczestnikami karuzeli czy też wprowadzanie kolejnych buforów.  

4.2. Znikający podatnik (tzw. słup)

Znikający podatnik to określenie wykorzystywane przez praktyków prawa dla osób nazywanych powszechnie słupami gospodarczymi. Ten uczestnik karuzeli podatkowej, jako jedyny ze wszystkich doczekał się swojej legalnej definicji. Została ona zawarta w art. 2 rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 195/2004: 

§  niewywiązujący się podmiot gospodarczy - podmiot zarejestrowany na potrzeby podatku VAT, potencjalnie prowadzący działalność z zamiarem dokonania oszustwa podatkowego wobec VAT, który nabywa lub utrzymuje, że nabywa towary lub usługi bez zapłaty podatku VAT, a następnie dokonuje dostawy tych towarów lub usług z naliczeniem podatku VAT, jednak nie odprowadza kwot podatku należnego do Skarbu Państwa. 

W praktyce znikający podatnik jest w pełni kontrolowany przez organizatora oszustwa karuzelowego. Słup nie tylko nie jest w żadnym stopniu decyzyjny, ale co więcej często nie ma nawet wiedzy w czym bierze udział. Jego rola wielokrotnie ogranicza się do założenia działalności gospodarczej oraz rachunku bankowego i udzielenia pełnomocnictwa głównego organizatorowi. Gdy organizator nie chce się ujawniać w dokumentach, słup wykonując polecenia organizatora podpisuje liczne dokumenty mające uwiarygodnić prowadzenie przez niego działalności gospodarczej, w szczególności umowy, dokumenty przewozowe oraz faktury VAT. 

Głównym celem znikającego podatnika jest tzw. łamanie ceny na importowanych towarach i unikanie przeprowadzonych transakcji. W praktyce słup gospodarczy albo w ogóle nie składa deklaracji podatkowych, albo składa co prawda prawidłowe deklaracje jednak bez zamiaru faktycznego uregulowania podatku. W strukturze karuzeli podatkowych znikający podatnik jest kimś w rodzaju importera, ponieważ występuje jako pierwsze ogniwo w kraju.  

4.3. Bufor (pośrednik) 

Bufory to podmioty, których zadaniem jest wydłużenie łańcucha dostaw utrudniając organom skarbowym wykrycie i udowodnienie obrotu karuzelowego. Struktura tych podmiotów jest najbardziej zróżnicowana, ponieważ wyróżnia się bufory w pełni kontrolowane przez organizatora, które jedynie pozorują prowadzenie działalności gospodarczej oraz bufory, które taką działalność gospodarczą faktycznie prowadzą i nie są świadome uczestnictwa w przestępczym procederze.  

W przypadku buforów kontrolowanych, to organizator wskazuje podmiot, od którego zakup ma nastąpić, kwotę nabycia, fakturę, jaka ma zostać wystawiona oraz komu ten towar dalej odsprzedać. Bufor nieświadomy to najczęściej nieostrożny przedsiębiorca wietrzący łatwy zysk z prowizji, któremu organizator w pewnym odstępie czasu zapewnił zarówno dostawcę, jak i odbiorcę na ten sam towar.  

W strukturze karuzelowej pierwszy bufor dokonuje zakupu od znikającego podatnika a każdy kolejny od poprzedniego bufora. Ostatni bufor dokonuje sprzedaży na rzecz brokera. Im więcej buforów liczy łańcuch dostaw, tym wykrycie przestępstwa jest trudniejsze.  

4.4. Broker

Broker określany jest jako nabywca lub ognisko końcowe. Pełni on rolę eksportera, ponieważ dokonuje dostawy do podmiotu z innego państwa Unii Europejskiej stosując zerową stawkę podatku VAT.  

W realiach gospodarczych funkcję brokera pełnią często duże firmy z wysokim kapitałem, generujące znaczny roczny obrót, które nie są jednak świadome uczestnictwa w przestępczym charakterze. Przyczyną tego jest sposób uzyskiwania korzyści przez brokera. Oprócz co do zasady niskiej marży narzuconej na sprzedawanym towarze, broker uzyskuje korzyść majątkową występując do urzędu skarbowego o zwrot podatku VAT, który zapłacił dokonując zakupu od polskiego bufora, a którego nie doliczył przy sprzedaży na rzecz spółki zagranicznej. Okres oczekiwania na zwrot podatku jest dość długi, toteż broker musi posiadać środki na finansowanie kolejnych zakupów.  

4.5. Spółka wiodąca

Ostatnim rodzajowo uczestnikiem karuzeli podatkowej jest spółka wiodąca. Mianem tym określany jest podmiot prowadzący działalność gospodarczą w innym kraju UE. W strukturze karuzelowej spółka wiodąca dokonuje zakupu towaru od brokera i sprzedaje go znikającemu podatnikowi. W praktyce spółka wiodąca bardzo często pozostaje w pełni pod kontrolą organizatora, co sprowadza ją do roli zagranicznego słupa.  

5. Co grozi za udział w karuzeli podatkowej? 

W polskim porządku prawnym nie istnieje przestępstwo uczestnictwa w karuzeli podatkowej. Zachowanie takich osób wypełnia jednak znamiona wielu poważanych przestępstw oraz przestępstw skarbowych takich jak: 

• uczestnictwo w zorganizowanej grupie przestępczej (art. 258 k.k.),
• uczynienie sobie z fałszerstwa faktur stałego źródła dochodu (tzw. zbrodnia vatowska) – (art. 270a,  271a i 277a k.k.),
• oszustwo (art. 286 k.k.),
• oszustwo podatkowe (art. 56 k.k.s.), 
• wystawianie nierzetelnych faktur (art. 62 k.k.s.), 
• wyłudzenie zwrotu podatku (76 k.k.s.).

Kodeks karny przewiduje bardzo surowe kary, gdyż za zbrodnię vatowską grozi kara pozbawienia wolności w wymiarze co od 5 do aż 25 lat pozbawienia wolności. Poza tym sprawcy muszą liczyć się z wysokimi grzywnami orzekanymi na podstawie przepisów karnoskarbowych. Pod kątem finansowym szczególnie dotkliwą konsekwencją dla sprawców jest obowiązek zapłaty na rzecz Skarbu Państwa całego wyłudzonego przez wszystkich uczestników karuzeli podatku VAT.  

6. Karuzela VAT (podatkowa) – podsumowanie

Sytuacja poszczególnych uczestników karuzeli podatkowej nie jest jednolita, ale wysokie kary grożą nie tylko organizatorom karuzeli. Każdy przypadek wymaga jednak indywidualnej analizy. Zasady prawa karnego znacznie różnią się od prawa podatkowego. Odpowiedzialność finansową na gruncie podatkowym poniosą także podmioty, które na skutek swojej nieostrożności dały się wciągnąć w karuzelę VAT. Na gruncie karnym, przestępstwa opisane powyżej można popełnić wyłącznie umyślnie. Oznacza to, że organy ścigania muszą nie tyle udowodnić brak ostrożności co świadomość i chęć uczestnictwa poszczególnych osób w oszustwie VAT. Udowodnienie stanu świadomości oskarżonego jest natomiast znacznie trudniejsze.

Kancelaria Chmielniak Adwokaci posiada wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu spraw, której przedmiotem są przestępstwa karuzelowe. Nasz zespół skutecznie bronił wielu menadżerów oskarżonych o zaangażowanie w oszustwa VAT. Jeżeli masz podejrzenia, że mogłeś stać się uczestnikiem karuzeli VAT, u dołu strony znajdziesz informacje jak się z nami skontaktować.