Odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań
Składanie fałszywych zeznań to przestępstwo, które może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych, w tym kary pozbawienia wolności. Oprócz odpowiedzialności karnej, przestępstwo to może mieć poważne skutki, zarówno dla osób, które składają je świadomie, jak i dla tych, które przez nie zostaną niesłusznie oskarżone. Dowiedz się zatem kiedy dochodzi do złożenia fałszywych zeznań oraz kto może ponosić odpowiedzialność za takie działania.
Spis treści:
- Czym jest składanie fałszywych zeznań? Definicja i podstawy prawne.
- Kto może odpowiadać za składanie fałszywych zeznań?
- Jakie są znamiona przestępstwa z art. 233 k.k.?
- Kiedy powstaje odpowiedzialność za fałszywe zeznania?
- Kary i konsekwencje za składanie fałszywych zeznań.
- Prawo do odmowy składania zeznań - kiedy można z niego skorzystać?
- Różnica między fałszywymi zeznaniami a pomyłką lub niepamięcią.
- Jak prokuratura udowadnia fałszywe zeznania?
- Skuteczna obrona przed zarzutem z art. 233 k.k.
- Wpływ fałszywych zeznań na inne postępowania.
- Najczęstsze przykłady fałszywych zeznań.
- Jak kancelaria prawna może pomóc w sprawach dotyczących art. 233 k.k.?
1. Czym jest składanie fałszywych zeznań? Definicja i podstawy prawne.
Składanie fałszywych zeznań jest czynem zabronionym określonym w art. 233 kodeksu karnego. Najogólniej rzecz mówiąc polega ono na zeznaniu nieprawdy lub zatajeniu prawdy podczas składanych w trakcie postępowania zeznań. Do przesłuchania może dojść zarówno w trakcie składania zeznań na policji, jak również składania zeznań przed sądem. Istotnym jest, że zeznania te mają służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy. Umieszczenie takiego czynu zabronionego w kodeksie karnym ma na celu zapewnienie, by zeznania świadków były zgodne z prawdą, a postępowanie toczyło się na podstawie rzetelnych dowodów.
2. Kto może odpowiadać za składanie fałszywych zeznań?
Za składanie fałszywych zeznań może odpowiadać wyłącznie świadek, który został wezwany do złożenia zeznań w postępowaniu. Regulacja ta odnosi się również do biegłego, rzeczoznawcy, tłumacza oraz specjalisty, których oświadczenia mają zostać użyte jako dowód w toku prowadzonego postępowania. Podejrzany oraz oskarżony nie mogą być sprawcami tego przestępstwa. Jest to o tyle istotne, że będąc podejrzanym lub oskarżonym nie składa się zeznań a wyjaśnienia. Z tego względu taka osoba nie może ponosić odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.
Składanie wyjaśnień stanowi bowiem fundamentalny przejaw realizacji prawa do obrony. Tak też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 września 2007 r. uchwalił, że nie popełnia przestępstwa składania fałszywych zeznań, kto umyślnie składa nieprawdziwe zeznania dotyczące okoliczności mających znaczenie dla realizacji jego prawa do obrony. W związku z tym, kiedy po złożeniu zeznań w charakterze świadka, zostały postawione zarzuty, nie możesz ponosić negatywnych konsekwencji za to, że złożone wtedy zeznania stanowiły przyjętą wtedy przez ciebie strategię obrony.
3. Jakie są znamiona przestępstwa z art. 233 k.k.?
Przestępstwem z art. 233 k.k. karane są takie działania, które polegają przede wszystkim na sytuacji, podczas której dojdzie do odebrania określonej informacji przez podmiot trzeci. Do znamion tego przestępstwa należy zatem przedłożenie takich informacji, które nie są prawdziwe lub nie odzwierciedlają w pełni danej sytuacji. Zatem popełnienie tego przestępstwa występuje w trzech postaciach:
- złożenie fałszywych zeznań;
- przedstawienie fałszywej opinii lub tłumaczenia;
- złożenie fałszywego oświadczenia.
Odpowiedzialność karna powstaje wyłącznie w momencie, gdy postępowanie, podczas którego jest się przesłuchiwanym toczy się na podstawie ustawy, której przepisy stanowią, że zeznanie świadka służy za dowód w tym postępowaniu.
Istotnym również jest fakt, że wystąpienie jakichkolwiek skutków złożenia fałszywych zeznań nie wpływa na odpowiedzialność karną sprawcy. Skutki te mogą mieć jednak wpływ na wymiar kary jaka zostanie wymierzona sprawcy.
Osoba, która prowadzi przesłuchanie musi pouczyć zeznającego o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Brak pouczenia świadka o odpowiedzialności karnej powoduje, że nie może on ponosić odpowiedzialności za popełnienie tego przestępstwa. W trakcie przesłuchania świadek musi złożyć oświadczenie o składaniu fałszywych zeznań, czyli oświadczenie, z którego wynika, że wie co grozi za złożenie fałszywych zeznań.
4. Kiedy powstaje odpowiedzialność za fałszywe zeznania?
Odpowiedzialność za składanie fałszywych zeznań powstaje zatem już w momencie zatajenia przez składającego prawdy podczas składania oświadczenia, przedkładania opinii, ekspertyzy lub tłumaczenia. Jak również z chwilą zeznania nieprawdy przez składającego zeznanie. Przestępstwo składania fałszywych zeznań jest przestępstwem ściganym z oskarżenia publicznego.
5. Kary i konsekwencje za składanie fałszywych zeznań.
W przypadku udowodnienia, że świadek bądź inna osoba, która może być sprawcą tego czynu zabronionego złoży fałszywe zeznania, grozi jej wymierzenie kary pozbawienia wolności w wysokości od 6 miesięcy do 8 lat. W wyjątkowych okolicznościach Sąd może zamiast kary pozbawienia wolności wymierzyć grzywnę za składanie fałszywych zeznań bądź zastosować karę ograniczenia wolności.
Ze względu na taki wymiar kary przestępstwo to kwalifikowane jest jako występek. W przypadku zaś, gdy fałszywe zeznanie, opinie lub tłumaczenie dotyczy okoliczności, które nie mają wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, wtedy Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Nadzwyczajne złagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, kary łagodniejszego rodzaju albo na odstąpieniu od wymierzenia kary i orzeczeniu środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku.
Przy wymierzaniu kary za składanie fałszywych zeznań Sąd może również zastosować tzw. karę w zawieszeniu. Polega to na zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności, jeżeli sąd uzna, że sprawca zasługuje na taką formę łagodzenia kary. Zawieszenie kary oznacza, że sprawca nie trafia do więzienia, ale musi spełnić określone warunki, takie jak np. regularne stawianie się na dozór kuratora, uczestnictwo w programach resocjalizacyjnych, czy naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem.
Należy mieć również na względzie, że w konsekwencji złożenia fałszywych zeznań może dojść do skazania niewinnej osoby na karę pozbawienia wolności, utrudnienia dochodzenia prawdy i wydania niesprawiedliwego wyroku oraz zmiany toku postępowania na podstawie nieprawdziwych informacji.
6. Prawo do odmowy składania zeznań - kiedy można z niego skorzystać?
Są jednak takie sytuacje, kiedy w momencie składania zeznań moglibyśmy narazić bliskie nam osoby na odpowiedzialność karną. By uniknąć takich sytuacji stawiania nas przed wyborem dobra naszych bliskich, a ponoszeniem przez nas odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań, ustawodawca wprowadził konstrukcję prawa do odmowy składania zeznań. Prawo to przysługuje:
- osobom najbliższym dla oskarżonego;
- byłym małżonkom, jak i byłym przysposabiającym lub przysposobionym.
W celu doprecyzowania kogo uważa się za osobę najbliższą, w słowniczku ustawowym w art. 115 k.k. § 11 znajduje się definicja osoby najbliższej. Zgodnie z nią za osobę najbliższą przyjmuje się: małżonka, wstępnego, zstępnego, rodzeństwo, powinowatego w tej samej linii lub stopniu, osobę pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu.
Jest jeszcze jedna kategoria świadków, wobec których ustawodawca przewidział możliwość skorzystania z prawa do odmowy składania zeznań. Są nimi osoby, które w innym prowadzonym postępowaniu są oskarżeni o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem, na które zostali wezwani w charakterze świadka. Najprościej mówiąc, jeśli jesteś oskarżony w sprawie o współudział w popełnieniu przestępstwa, zostałeś wezwany w charakterze świadka – masz prawo odmówić składania zeznań. Nie musisz składać zeznań, które mogłyby okazać się dla ciebie krzywdzące.
7. Różnica między fałszywymi zeznaniami a pomyłką lub niepamięcią.
Odpowiedzialność karna za składanie fałszywych zeznań grozi wyłącznie w momencie, gdy sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi. Nie można zatem odpowiadać za nieumyślne złożenie fałszywych zeznań. Innymi słowy, kiedy w momencie zeznawania pomylisz pewne szczegóły, zapomnisz pewnych detali – nie możesz ponosić za to negatywnych konsekwencji, jeśli zrobiłeś to nieumyślnie. Zasadniczą różnicą pomiędzy fałszywymi zeznaniami a pomyłką lub niepamięcią jest zatem zamiar jaki towarzyszy przy składaniu zeznań.
Jeśli jednak jesteś biegłym, rzeczoznawcą, tłumaczem oraz specjalistą odpowiadasz również za nieumyślne przedstawienie fałszywej ekspertyzy, opinii lub tłumaczenia, które ma służyć jako dowód w postępowaniu, w momencie, kiedy narażasz na istotną szkodę interes publiczny.
8. Jak prokuratura udowadnia fałszywe zeznania?
Złożenie fałszywych zeznań musi być każdorazowo udowodnione. Najczęściej prokuratura udowadnia popełnienie tego przestępstwa poprzez przedstawienie zeznań innych świadków, które pozostają w wyraźnej sprzeczności z tym złożonymi jako fałszywe, jak również z innymi dowodami w sprawie. Prokuratura musi zatem przedstawić takie dowody, które w sposób jednoznaczny wskażą, że złożone zeznania są rzeczywiście fałszywe.
9. Skuteczna obrona przed zarzutem z art. 233 k.k.
W momencie, kiedy prokurator postawił ci zarzut z art. 233 k.k., a więc złożenia fałszywych zeznań, powinieneś zastanowić się jakie dowody uprawdopodabniające popełnienie tego przestępstwa przytacza prokuratura. Kluczowa może okazać się wtedy pomoc doświadczonego prawnika, który przeanalizuje konkretną sytuację, zapozna się z aktami sprawy oraz pomoże przygotować skuteczną strategię obrony.
10. Wpływ fałszywych zeznań na inne postępowania.
Niejednokrotnie złożone zeznania przed Sądem w toku postępowania, mogą mieć wpływ na inne prowadzone postępowanie. Mogą one prowadzić do błędnych ustaleń faktycznych, co w konsekwencji może prowadzić do wydania wyroku o stan faktyczny, który nie był prawdziwy. W przypadku postępowań których jedynym źródłem dowodowym są zeznania innych osób, może okazać się, że przez złożenie fałszywych zeznań ktoś niesłusznie poniesie odpowiedzialność karną. Istotnym jest zatem, by świadkowie oraz strony postępowania zostały pouczone o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
11. Najczęstsze przykłady fałszywych zeznań.
Do najczęstszych sytuacji składania fałszywych zeznań dochodzi w przypadku, gdy przedstawiana jest wersja wydarzeń, która ma na celu obciążenie zeznaniami innej osoby lub zatajenie istnienia dowodów jej niewinności. Często zdarza się, że świadkowie decydują się na fałszywe zeznania, aby uniknąć własnej odpowiedzialności karnej oraz nakierować postępowanie na inną osobę w celu ochrony, która faktycznie popełniła przestępstwo.
12. Jak kancelaria prawna może pomóc w sprawach dotyczących art. 233 k.k.?
Kancelaria Chmielniak Adwokaci niejednokrotnie sporządzała zawiadomienia o składanie fałszywych zeznań, jak również prowadziła sprawy oskarżonych o złożenie fałszywych zeznań. W przypadku złożenia zeznań, kluczowym jest przeanalizowanie czy rzeczywiście doszło do złożenia fałszywych zeznań, czy też złożone zeznania nie zawierają bądź zawierają szczegóły które z oczywistych względów w tym upływu czasu mogą być zniekształcone. W takich sytuacjach kluczowa okaże się rola doświadczonego prawnika, który w oparciu o akta sprawy przedstawi rekomendacje do dalszych działań.
