Co to jest kasacja wyroku karnego? Wszystko, co trzeba wiedzieć w sprawie kasacji karnej

Kasacja wyroku karnego to nadzwyczajny środek zaskarżenia, który pozwala na kontrolę prawomocnego orzeczenia przez Sąd Najwyższy. Nie służy ponownemu rozpoznaniu sprawy ani ocenie dowodów, lecz sprawdzeniu, czy sądy niższych instancji działały zgodnie z prawem. W artykule wyjaśniam, kto może wnieść kasację, jakie są jej podstawy, terminy, koszty oraz jak wygląda procedura przed Sądem Najwyższym. 

Spis treści:

1. Czym jest kasacja wyroku karnego? Podstawowe informacje.
2. Kto może wnieść kasację i w jakich sytuacjach?
3. Jakie są podstawy kasacji w postępowaniu karnym?
4. Termin i procedura złożenia kasacji do Sądu Najwyższego.
5. Jak napisać kasację karną? Wymogi formalne i merytoryczne.
6. Ile kosztuje kasacja wyroku karnego i kto ponosi koszty?
7. Jakie są możliwe skutki kasacji w sprawach karnych?
8. Czym różni się apelacja od kasacji?
9. Odrzucenie kasacji karnej – najczęstsze powody i konsekwencje.
10. Jak kancelaria Chmielniak Adwokaci może pomóc w przygotowaniu i wniesieniu kasacji? 

1. Czym jest kasacja wyroku karnego? Podstawowe informacje.

Kasacja wyroku karnego to nadzwyczajny środek zaskarżenia, który umożliwia kontrolę prawomocnego wyroku sądu odwoławczego przez Sąd Najwyższy. Nie jest to więc odwołanie w zwyczajnym trybie instancyjnym (ponowna merytoryczna ocena ustaleń faktycznych), lecz narzędzie służącego do weryfikacji czy w ramach postępowania prowadzonego przez sąd od momentu wniesienia aktu oskarżenia nie doszło do rażącego naruszenia prawa lub poważnego uchybienia procesowego, które mogły wpłynąć na treść wyroku. 

2. Kto może wnieść kasację i w jakich sytuacjach?

Kasacje mogą wnieść strony, które brały udział w postępowaniu, tj. oskarżony, prokurator oraz oskarżyciel posiłkowy lub oskarżyciel prywatny. Prokurator może wnieść kasacje zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego.

Prawo do kasacji przysługuje zasadniczo tylko stronie, która wcześniej zaskarżyła apelacją wyrok sądu I instancji. Od tej zasady przewidziano jednak wyjątki – kasację może wnieść również strona, która nie wniosła apelacji, jeżeli:

• w wyniku kasacji innej strony wyrok został zmieniony na jej niekorzyść,  
• gdy podnosi tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze określone w art. 439 § 1 k.p.k.

Kasacje nadzwyczajną mogą wnieść Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka od każdego prawomocnego orzeczenia wydanego przez sąd, które kończy postępowanie, a więc także od wyroku sądu I instancji, który nie został zaskarżony apelacją przez żadną ze stron.

3. Jakie są podstawy kasacji w postępowaniu karnym?

Kasacja może być wniesiona tylko gdy istnieją ku temu konkretne tzw. podstawy kasacyjne, a są to:

• tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze (czyli bardzo poważne błędy sądu, wymienione w art. 439 § 1 k.p.k., np. gdy skład orzekający był nieprawidłowy),
• inne rażące naruszenie prawa, które mogło mieć istotny wpływ na treść wyroku – np. rażąco błędne zastosowanie przepisu kodeksu karnego.

Kasacja w sprawach karnych nie może dotyczyć orzeczonej kary, tj. opierać się wyłącznie na przekonaniu, że orzeczona kara jest zbyt surowa lub zbyt łagodna. Takie ograniczenie nie dotyczy jednak Prokuratora Generalnego w sprawach o zbrodnie.

Wniesienie kasacji zależy również od tego, w jakim kierunku jest składana. 

Kasację na korzyść oskarżonego można wnieść tylko wtedy, gdy został on skazany na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania (może to zrobić zarówno oskarżony jak i prokurator). Nie można więc składać kasacji na korzyść, jeśli wyrok zawiera karę grzywny czy inną łagodniejszą sankcje, a także gdy został wydany wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne. Niedopuszczalna jest także kasacja wyroku karnego w zawieszeniu (zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności). 
Natomiast kasację na niekorzyść oskarżonego można wnieść jedynie w sytuacji, gdy został on uniewinniony albo gdy postępowanie wobec niego umorzono (może to zrobić oskarżyciel posiłkowy i prokurator).

Od powyższych ograniczeń istnieją jednak wyjątki, tj. ograniczeń nie stosuje się, gdy:

• kasacja jest wnoszona z powodu bezwzględnych przyczyn odwoławczych określonych w art. 439 § 1 k.p.k.,  
• kasacje składa Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka.  

4. Termin i procedura złożenia kasacji do Sądu Najwyższego. 

Termin kasacji karnej do jej wniesienia wynosi dla stron 30 dni od daty doręczenia jej wyroku sądu II instancji z uzasadnieniem, a więc strona przed wniesieniem kasacji musi złożyć wniosek o sporządzenie i doręczenie jej uzasadnienia wyroku.

Kasacja nadzwyczajna może być wniesiona na korzyść oskarżonego w każdym czasie, a na niekorzyść tylko do 1 roku od uprawomocnienia się wyroku. Strona wnosi kasację do Sądu Najwyższego za pośrednictwem sądu odwoławczego. Oznacza to, że kasacje należy złożyć w sądzie odwoławczym. Rozwiązanie to ma na celu umożliwienie sądowi odwoławczemu dokonania wstępnej kontroli formalnej kasacji oraz przekazania jej wraz z aktami sprawy do Sądu Najwyższego. 

5. Jak napisać kasację karną? Wymogi formalne i merytoryczne.

Po pierwsze, kasacja w sprawach karnych powinna zawierać wszystkie elementy typowe dla pisma procesowego składanego w postępowaniu karnym, np. oznaczenie sądu, dane stron postępowanie, dokładne oznaczenie wyroku, którego kasacja dotyczy oraz dokładne określenie, w jakim zakresie i z jakich powodów jest on zaskarżany.

Po drugie, kasacja nie może być powtórzeniem apelacji ani wnioskiem o ponowne rozpoznanie sprawy, lecz ma opierać się wyłącznie na wskazanych powyżej podstawach kasacyjnych. Kasacja musi zawierać rzeczowo i precyzyjnie określone uchybienie popełnione przez sąd. Nie wystarczy samo wskazanie przepisu, który – zdaniem składającego kasacje – został naruszony. Należy wyjaśnić, na czym polegał błąd i w jaki sposób mógł on wpłynąć na treść orzeczenia. Wymóg ten dotyczy zarówno kasacji zwyczajnych, jak i nadzwyczajnych, ponieważ wyznacza granice, w jakich Sąd Najwyższy rozpoznaje ten środek zaskarżenia. 

Po trzecie, strony inne niż prokurator muszą być reprezentowane przez profesjonalistę będącego adwokatem albo radcą prawnym. Nie mogą więc samodzielnie sporządzić kasacji ani występować przed Sądem Najwyższym.

Jakie są szanse na kasację wyroku karnego? Szanse na powodzenie kasacji karnej zależą od tego, czy skarga opiera się na poważnych i realnych podstawach kasacyjnych. Trzeba wykazać rażące naruszenie prawa, dokładnie je uzasadnić i poprzeć stosownymi argumentami. Nie każda kasacja jest w ogóle przyjmowana do rozpoznania – sąd odrzuca te, które nie spełniają wymogów formalnych lub nie dotyczą istotnych błędów prawnych.

6. Ile kosztuje kasacja wyroku karnego i kto ponosi koszty? 

Ile kosztuje kasacja wyroku karnego? Od każdej kasacji strona musi uiścić opłatę sądową, która wynosi 450 zł, jeśli wyrok w pierwszej instancji wydał sąd rejonowy lub 750 zł, jeśli wyrok w pierwszej instancji wydany został przez sąd okręgowy.

Do jakiego sądu wysyła się opłaty od kasacji karnej? Opłata od kasacji karnej powinna zostać wpłacona na rachunek bankowy sądu odwoławczego. Jeżeli strona nie ma środków na pokrycie tej kwoty, może złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych. Sąd, po zbadaniu sytuacji majątkowej, może przyznać zwolnienie w całości lub w części. W przypadku nieuwzględnienia kasacji, koszty postępowania ponosi strona, która ją wniosła. Jeśli natomiast Sąd Najwyższy kasację uwzględni, opłata może zostać zwrócona, a koszty pokrywa Skarb Państwa.

7. Jakie są możliwe skutki kasacji w sprawach karnych?

Czy kasacja wstrzymuje wykonanie wyroku karnego? Samo wniesienie kasacji nie wstrzymuje automatycznie wykonania wyroku. W razie wniesienia kasacji Sąd Najwyższy może wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia jeśli uzna to za konieczne lub gdy strona wnosząca kasacje złoży taki wniosek o należycie go uzasadni.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu kasacji na rozprawie może ją oddalić albo uchylić zaskarżony wyrok w całości lub w części. Gdy uchyla wyrok, może przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, umorzyć postępowanie lub – jeśli skazanie było oczywiście niesłuszne – uniewinnić oskarżonego. Kasacja może być oddalona (oczywiście bezzasadna) lub uwzględniona (oczywiście zasadna) także na posiedzeniu bez udziału stron. Uchylenie wyroku powoduje ustanie wykonania kary, a wykonane środki zalicza się na poczet nowego orzeczenia, jeśli to również będzie skazujące.

8. Czym różni się apelacja od kasacji? 

Apelacja i kasacja w sprawach karnych pełnią odmienną rolę i mają inny zakres działania. Apelacja jest zwyczajnym środkiem odwoławczym, który przysługuje od wyroku sądu pierwszej instancji. Składa się ją do sądu drugiej instancji, który ponownie rozpoznaje sprawę zarówno pod względem prawnym, jak i faktycznym. Oznacza to, że sąd odwoławczy może ponownie oceniać dowody, zmieniać ustalenia faktyczne, a nawet orzec inną karę. Apelacja pozwala więc na ponowne merytoryczne zbadanie sprawy. 

Natomiast kasacja w postępowaniu karnym jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia, służącym do kontroli prawomocnych wyroków sądów odwoławczych przez Sąd Najwyższy. Nie polega ona na ponownym rozpoznaniu sprawy, lecz ma na celu sprawdzenie, czy sądy niższych instancji orzekały zgodnie z prawem.  

9. Odrzucenie kasacji karnej – najczęstsze powody i konsekwencje. 

Odrzucenie kasacji następuje poprzez procesową odmowę jej przyjęcia. Dzieje się tak, gdy kasacja w sprawie karnej nie spełnia wymogów formalnych lub została wniesiona niezgodnie z przepisami. Sąd odmawia jej przyjęcia gdy:

• została wniesiona po terminie,
• pochodzi od osoby nieuprawnionej,
• jest niedopuszczalna z mocy ustawy (np. dotyczy wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wyroku skazującego jedynie na grzywnę albo wyroku nieprawomocnego),
• nie uzupełniono braków formalnych pisma mimo wezwania,
• została oparta na innych powodach niż wskazane w art. 523 § 1 k.p.k., czyli nie dotyczy rażącego naruszenia prawa ani bezwzględnych przyczyn odwoławczych. 

W takich przypadkach wydaje się zarządzenie o odmowie przyjęcia kasacji, a na to zarządzenie przysługuje stronie zażalenie do Sądu Najwyższego. 

10. Jak kancelaria Chmielniak Adwokaci może pomóc w przygotowaniu i wniesieniu kasacji? 

Kancelaria Chmielniak Adwokaci zapewnia kompleksową pomoc prawną na każdym etapie postępowania kasacyjnego. 

Zespół kancelarii opracowuje szczegółową analizę orzeczenia sądu odwoławczego, identyfikując rażące naruszenia prawa procesowego lub materialnego, które mogą stanowić podstawę kasacji. Na tej podstawie przygotowujemy skargę kasacyjną spełniającą wszystkie wymogi formalne – w tym precyzyjne określenie zarzutów, opis uchybień oraz uzasadnienie ich wpływu na treść orzeczenia. 

Ponieważ kasacja karna może być wniesiona wyłącznie przez adwokata lub radcę prawnego – kancelaria zapewnia kompleksową reprezentację przed Sądem Najwyższym, w tym udział w rozprawie kasacyjnej oraz w postępowaniu po ewentualnym uchyleniu wyroku.