Dozór policyjny w sprawie karnej – czym jest i kiedy się go stosuje?

Status podejrzanego lub oskarżonego w postępowaniu karnym pociąga za sobą szereg, nierzadko dolegliwych konsekwencji. Jedną z nich jest możliwość zastosowania wobec takiej osoby dozoru policji. Jeżeli chcesz się dowiedzieć, czym on jest i kiedy się go stosuje – zapraszamy do lektury.

Spis treści: 

1. Czym jest dozór policyjny i kiedy jest stosowany w sprawie karnej?
2. Art. 275 Kodeksu postępowania karnego – podstawy prawne dozoru policyjnego.
3. Jakie obowiązki nakłada dozór policyjny na podejrzanego i oskarżonego?
4. Dozór policyjny jako alternatywa dla tymczasowego aresztowania.
5. Jak długo trwa dozór policyjny i czy można go uchylić?
6. Konsekwencje naruszenia warunków dozoru policyjnego.
7. Dozór policyjny w sprawach przemocy domowej – szczególne regulacje.
8. Jak kancelaria Chmielniak Adwokaci może pomóc w sprawach dotyczących dozoru policyjnego? 

1. Czym jest dozór policyjny i kiedy jest stosowany w sprawie karnej? 

Dozór policyjny w sprawie karnej jest jednym z tzw. środków zapobiegawczych, czyli środków przymusu służących zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania karnego. Można go zastosować wobec podejrzanego (czyli osoby, wobec której w toku śledztwa lub dochodzenia wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut i przesłuchano w charakterze podejrzanego), oskarżonego (czyli osoby, przeciwko której – po zamknięciu śledztwa lub dochodzenia – wniesiono akt oskarżenia lub co do której skierowano wniosek o warunkowe umorzenie postępowania) oraz skazanego (czyli osoby, względem której wydano prawomocny wyrok skazujący). W dalszej części niniejszego opracowania każdą z tych osób będziemy określać jako oskarżonego. 

Dozoru policji nie należy mylić z tzw. dozorem elektronicznym – popularnie zwanym „obrączką” – czyli unormowanym w Kodeksie karnym wykonawczym systemem wykonywania kar, środków karnych oraz środków zabezpieczających poprzez kontrolę zachowania skazanego przy użyciu środków technicznych. 

2. Art. 275 Kodeksu postępowania karnego – podstawy prawne dozoru policyjnego.

Dozór policji uregulowany został w art. 275 Kodeksu postępowania karnego (k.p.k.), przy czym podstawy prawne jego stosowania zostały ujęte w sąsiadujących przepisach. Dozór policyjny w sprawie karnej – jak każdy środek zapobiegawczy – można zastosować tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo popełnienia przez oskarżonego przestępstwa (art. 249 § 1 k.p.k.), a nadto, jeżeli:

• zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu (art. 258 § 1 pkt 1) k.p.k.);
• zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób będzie utrudniał postępowanie karne (art. 258 § 1 pkt 2) k.p.k.);
• oskarżonemu zarzucono popełnienie zbrodni (czyli przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata albo kary surowszej) lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata, a grożąca oskarżonemu surowa kara uzasadnia potrzebę zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania za pomocą środka zapobiegawczego (art. 258 § 2 k.p.k.);
• zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził (art. 258 § 3 k.p.k.) – w takich sytuacjach środek zapobiegawczy stosuje się jednak wyjątkowo. 

Dozór policji może zastosować wyłącznie sąd, a w postępowaniu przygotowawczym także prokurator (art. 250 § 4 k.p.k.).

3. Jakie obowiązki nakłada dozór policyjny na oskarżonego?

Zgodnie z art. 275 § 2 k.p.k. oskarżony, który został oddany pod dozór policji, ma obowiązek stosowania się do wymagań zawartych w postanowieniu o zastosowaniu tego środka zapobiegawczego. Obowiązek ten może polegać na: 

• zakazie opuszczania określonego miejsca pobytu;
• zgłaszaniu się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu;
• zawiadamianiu go o zamierzonym wyjeździe oraz o terminie powrotu;
• zakazie kontaktowania się z pokrzywdzonym lub z innymi osobami;
• zakazie zbliżania się do określonych osób na wskazaną odległość;
• zakazie przebywania w określonych miejscach;
• innych ograniczeniach swobody oskarżonego, niezbędnych do wykonywania dozoru. 

Nadto oddany pod dozór policji ma obowiązek:

• stawiania się we wskazanej jednostce organizacyjnej policji z dokumentem stwierdzającym tożsamość;
• wykonywania poleceń mających na celu dokumentowanie przebiegu dozoru;
• udzielania informacji koniecznych dla ustalenia, czy stosuje się on do wymagań nałożonych w postanowieniu o zastosowaniu lub zmianie tego środka zapobiegawczego; w celu uzyskania takich informacji można wzywać oskarżonego do stawiennictwa w wyznaczonym terminie (art. 257 § 4 k.p.k.). 

Dozór policji, o ile nie polega na zakazie opuszczania określonego miejsca pobytu, nie wyklucza np. kilkudniowego wyjazdu – także za granicę – przy czym taki wyjazd nie może kolidować z obowiązkiem stawiennictwa we wskazanej jednostce organizacyjnej policji. Stosowanie dozoru policyjnego nie stoi również na przeszkodzie zmianie miejsca zamieszkania – choć w takiej sytuacji oskarżony powinien wnieść o zmianę jednostki organizacyjnej policji, do której obowiązany jest się stawiać, na znajdującą się w pobliżu jego nowego miejsca zamieszkania.

4. Dozór policyjny jako alternatywa dla tymczasowego aresztowania.

Dozór policyjny zalicza się do tzw. nieizolacyjnych środków zapobiegawczych, w związku z czym winien być stosowany wówczas, gdy zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania karnego wymaga skorzystania z tego rodzaju środków, jednakże dla osiągnięcia tego celu nie jest konieczne zastosowanie tymczasowego aresztowania.

5. Jak długo trwa dozór policyjny i czy można go uchylić? 

Dozór policji ma charakter bezterminowy w tym sensie, że może być stosowany do czasu jego uchylenia bądź rozpoczęcia wykonywania przez oskarżonego kary. Jego uchylenie może nastąpić bądź z własnej inicjatywy stosującego go organu („z urzędu”) bądź w uwzględnieniu stosownego wniosku oskarżonego.

W niektórych sytuacjach dozór policyjny może zostać zaliczony na poczet wymierzonych oskarżonemu kar lub środków karnych („wliczony do wyroku”). Ma to miejsce wówczas, gdy wynikające z dozoru policji obowiązki oskarżonego odpowiadają środkom zapobiegawczym określonym w art. 39 pkt 2b) – 2d) Kodeksu karnego, tj. zakazowi przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu, wstępu na imprezę masową oraz do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych, jak również nakazowi okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym.

6. Konsekwencje naruszenia warunków dozoru policyjnego.

W razie niestosowania się przez oskarżonego do wymagań określonych w postanowieniu o zastosowaniu lub zmianie dozoru policji – w tym zwłaszcza obowiązku stawiennictwa we właściwej jednostce policji – policja obowiązana jest zawiadomić organ stosujący dozór. W takiej sytuacji organ ten winien rozważyć zastosowanie innego – skuteczniejszego – środka zapobiegawczego. 

7. Dozór policyjny w sprawach przemocy domowej – szczególne regulacje.

Art. 275 § 3 k.p.k. reguluje tzw. warunkowy dozór policji. Zgodnie z tym przepisem w sytuacji, gdy zachodzą przesłanki zastosowania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego o przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej na szkodę osoby najbliższej albo innej osoby zamieszkującej wspólnie ze sprawcą, zamiast tymczasowego aresztowania można zastosować dozór pod warunkiem, że oskarżony w wyznaczonym terminie opuści lokal zajmowany wspólnie z pokrzywdzonym oraz określi swoje miejsce pobytu.

8. Jak kancelaria Chmielniak Adwokaci może pomóc w sprawach dotyczących dozoru policyjnego?

Bogate doświadczenie oraz know – how w sprawach karnych umożliwia nam udzielenie naszym Klientom wszechstronnej pomocy we wszelkich kwestiach związanych ze stosowaniem wobec nich dozoru policji.