Na czym polega poręczenie majątkowe w sprawie karnej i kiedy je można zastosować?

Poręczenie majątkowe w sprawie karnej to skuteczny środek zapobiegawczy, który może zastąpić tymczasowe aresztowanie. Dowiedz się, jakie są jego cele, formy oraz warunki stosowania, a także jak ustalana jest wysokość poręczenia i kto może je złożyć. Niniejszy wpis blogowy zawiera szczegółowe informacje o procedurze oraz najczęstszych błędach, które mogą uniemożliwić jego zastosowanie. Zrozumienie tych zagadnień może być kluczowe dla prawidłowego przebiegu postępowania karnego i uniknięcia niepotrzebnych komplikacji.

Spis treści:

1. Czym jest poręczenie majątkowe w sprawie karnej?
2. Jakie są cele i znaczenie poręczenia majątkowego w postępowaniu karnym?
3. Kiedy można zastosować poręczenie majątkowe? 
4. Jak ustalana jest wysokość poręczenia? Praktyczne wskazówki.
5. Kto może złożyć poręczenie majątkowe i w jakiej wysokości?
6. Procedura składania poręczenia majątkowego - krok po kroku.
7. Kiedy i jak można odzyskać wpłacone poręczenie?
8. Najczęstsze błędy przy składaniu poręczenia majątkowego.

1. Czym jest poręczenie majątkowe w sprawie karnej?

Poręczenie majątkowe w sprawie karnej to jeden ze środków zapobiegawczych stosowanych w postępowaniu. Środki zapobiegawcze to narzędzia prawne mające na celu uniemożliwienie podejrzanemu lub oskarżonemu utrudniania postępowania. Można je stosować pod określonymi warunkami. Co to jest poręczenie majątkowe? W przeciwieństwie do tymczasowego aresztowania, o którym możesz więcej przeczytać tutaj, jest to środek nie izolacyjny. 

Poręczenie majątkowe może być stosowane zarówno na etapie postępowania przygotowawczego jak i sądowego - w związku z tym, w dalszej części tekstu odniesienia do podejrzanego obejmują także oskarżonego. 

Poręczenie majątkowe może przybrać postać pieniędzy, papierów wartościowych, zastawu lub hipoteki. Wybór formy należy do podejrzanego lub poręczającego, jednak organ procesowy może odmówić przyjęcia wybranej formy, jeśli uzna, że nie zapewnia ona należytego zabezpieczenia postępowania. W trakcie postępowania możliwa jest także zmiana przedmiotu poręczenia. 

Podstawową i najwygodniejszą formą poręczenia majątkowego, ze względu na jej prostotę, jest złożenie odpowiedniej sumy pieniędzy, która zazwyczaj określana jest w polskich złotych. Dopuszczalne jest jednak ustalenie sumy poręczenia w walucie obcej. Poręczenie może również przyjąć formę papierów wartościowych, takich jak weksle, czeki, czy akcje. Może być także złożone w formie tzw. ograniczonych praw rzeczowych, czyli hipoteki na nieruchomości lub zastawu na ruchomościach. 

2. Jakie są cele i znaczenie poręczenia majątkowego w postępowaniu karnym? 

Głównym celem poręczenia majątkowego jest zapewnienie prawidłowego toku postępowania karnego, szczególnie w kontekście działań, które podejrzany mógłby podjąć, aby utrudnić to postępowanie. Złożenie poręczenia majątkowego ma gwarantować, że podejrzany nie będzie bezprawnie wpływać na postępowanie ani nie ucieknie przed organami ścigania do czasu zakończenia sprawy – w tym zakresie dyscyplinuje go możliwość przepadku przedmiotu poręczenia, jeśli warunki poręczenia zostaną naruszone. Celem jest także zapobieżenie popełnieniu przez podejrzanego nowego, ciężkiego przestępstwa. 

3. Kiedy można zastosować poręczenie majątkowe? 

Aby można było zastosować poręczenie majątkowe, muszą zostać spełnione przesłanki stosowania środków zapobiegawczych, tj. przesłanki ogólne oraz co najmniej jedna z przesłanek szczególnych.  

Przesłanki ogólne to:

• konieczność zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania;
• sytuacja, w której zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa przez daną osobę. Wyjątkowo, przesłanką ogólną może być także konieczność zapobiegnięcia popełnieniu nowego, ciężkiego przestępstwa. 

Przesłanki szczególne to uzasadniona obawa bezprawnego utrudniania prawidłowego toku postępowania. Występuje ona w dwóch przypadkach:

• uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się podejrzanego, zwłaszcza jeśli nie można ustalić jego tożsamości lub nie ma on stałego miejsca pobytu w kraju; 
• uzasadniona obawa, że podejrzany będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień, bądź w inny sposób utrudniał postępowanie karne. 

W postępowaniu przygotowawczym środki zapobiegawcze, w tym poręczenie majątkowe, mogą być stosowane tylko wobec osoby, której przedstawiono zarzuty. Zarzuty można przedstawić, gdy istnieje dostateczne podejrzenie, że dana osoba popełniła przestępstwo. Zastosowanie poręczenia majątkowego wymaga jednak wykazania dużego prawdopodobieństwa, graniczącego z pewnością, że dana osoba popełniła przestępstwo, co znacznie zaostrza wymogi jego stosowania w porównaniu do samego przedstawienia zarzutów. Najczęściej poręczenie majątkowe stosowane jest wraz z przedstawieniem zarzutów podejrzanemu. 

4. Jak ustalana jest wysokość poręczenia? Praktyczne wskazówki. 

Ile wynosi minimalne poręczenie majątkowe? Nie ma dokładnie określonej minimalnej ani maksymalnej granicy poręczenia majątkowego. Wysokość poręczenia majątkowego ustalana jest indywidualnie w każdej sprawie. Organ, który je stosuje, bierze pod uwagę różne czynniki, takie jak sytuacja materialna podejrzanego oraz osoby składającej poręczenie, wysokość wyrządzonej szkody i charakter popełnionego przestępstwa. Kluczowe jest, aby poręczenie stanowiło skuteczny środek zabezpieczający, a jednocześnie było realne do spełnienia przez podejrzanego. 

5. Kto może złożyć poręczenie majątkowe i w jakiej wysokości? 

Poręczenie majątkowe może złożyć zarówno podejrzany, jak i inna osoba, która chce go wesprzeć. Może to być ktoś bliski, ale też osoba spoza rodziny, niezależnie od obywatelstwa. Zatem kto może wpłacić poręczenie majątkowe? Poręczenie może pochodzić od każdego.  

Istnieje również możliwość, że poręczenie złoży kilka osób. Jak złożyć poręczenie majątkowe? W takim przypadku należy określić, czy poręczyciele odpowiadają solidarnie za całość sumy, czy też każda z nich zobowiązuje się do pokrycia określonej części.

6. Procedura składania poręczenia majątkowego - krok po kroku. 

1. Wydanie postanowienia: 
   Warunki i termin złożenia poręczenia majątkowego ustala organ stosujący ten środek w postanowieniu. Procedura poręczenia majątkowego w przypadku poręczenia w formie hipoteki, wymaga wskazania nieruchomości, która zostanie obciążona wpisem. Jeśli poręczenie dotyczy pieniędzy, trzeba określić ich walutę i kwotę, a w przypadku rzeczy ruchomej – jej rodzaj (np. biżuteria, dzieła sztuki).
2. Złożenie poręczenia: 
   Dalsze kroki związane ze złożeniem poręczenia zależą od ustalonych warunków i formy poręczenia. Jak wpłacić poręczenie majątkowe w sprawie karnej? Realizacja poręczenia odbywa się poprzez odpowiednie czynności, które muszą być prawidłowo udokumentowane i wykonane terminowo. Do takich czynności należy: złożenie do depozytu pieniędzy, papierów wartościowych lub przedmiotu zastawu, dokonanie wpłaty na rachunek bankowy wskazany przez organ, oraz dokonanie wpisu hipotecznego w księdze wieczystej.
3. Protokolarne przyjęcie poręczenia:  
   Przyjęcie poręczenia wymaga spisania protokołu, który zawiera m.in. dane personalne i adresy oskarżonego oraz osoby składającej poręczenie, wysokość sumy poręczenia, rodzaj poręczenia oraz pouczenie o obowiązkach i skutkach ich niedotrzymania. 

7. Kiedy i jak można odzyskać wpłacone poręczenie? 

Poręczenie majątkowe zasadniczo może obowiązywać aż do rozpoczęcia wykonania kary przez skazanego (dotyczy to zarówno kary pozbawienia wolności, jak i grzywny czy ograniczenia wolności). W trakcie postępowania organ stosujący poręczenie może uznać, że dalsze stosowanie tego środka nie jest już konieczne (np. z powodu ustania obawy przed negatywnymi działaniami podejrzanego) i wtedy może uchylić środek oraz dokonać zwrotu. Alternatywnie, poręczenie może zostać zmienione na inny środek, np. dozór policji. Poręczenie majątkowe ustaje także w przypadku uprawomocnienia się orzeczenia o uniewinnieniu, umorzeniu lub warunkowym umorzeniu postępowania, a także warunkowym zawieszeniu wykonania kary. 

Jak odzyskać poręczenie majątkowe? Po ustaniu poręczenia majątkowego należy zwrócić się do organu, który je zastosował, o jego zwrot oraz podjęcie odpowiednich czynności, takich jak zwrot przedmiotu, dokonanie przelewu zwrotnego czy wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej. 

8. Najczęstsze błędy przy składaniu poręczenia majątkowego. 

1. Niedochowanie terminu na złożenie poręczenia albo nie złożenie poręczenia w ustalonej formie i wysokości. 
   W przypadku niedotrzymania tych warunków nie dochodzi do wdrożenia tego środka, co oznacza, że organ procesowy może zastosować inny surowszy środek zapobiegawczy, z tymczasowym aresztowaniem włącznie. Poręczenie majątkowe a tymczasowy areszt. Dotrzymanie powyższych warunków jest szczególnie istotne, gdy sąd stosuje warunkowe tymczasowe aresztowanie, tj. zastrzega, że zostanie ono zmienione na poręczenie majątkowe po jego złożeniu, jednak nie później niż w wyznaczonym terminie, w odpowiedniej wysokości i formie. Niedotrzymanie tego warunku powoduje, że osoba pozostaje w areszcie, a możliwość zamiany na poręczenie wygasa.
2. Niewłaściwe dokumentowanie źródła pochodzenia składanych przedmiotów poręczenia. 
   Przedmiot poręczenia majątkowego nie może pochodzić z darowizn ani innych przysporzeń, które zostały dokonane specjalnie na ten cel. Osoba składająca poręczenie musi udowodnić, skąd pochodzi jej majątek, a brak odpowiednich dokumentów może spowodować, że poręczenie nie zostanie przyjęte. Oznacza to, że osoby, które dopiero zdobyły pieniądze na poręczenie, mogą mieć trudności z jego złożeniem, jeśli nie udokumentują źródła tych środków.
3. Niezgodne z wymogami ustalenie wartości nieruchomości. 
   Aby upewnić się, że wartość nieruchomości odpowiada wymaganej wysokości poręczenia, należy dołączyć aktualne oszacowanie nieruchomości do akt sprawy. Brak dostarczenia tego dokumentu może skutkować tym, że nastąpi odmowa przyjęcia poręczenia majątkowego. Zawyżenie wartości nieruchomości lub manipulacje przy jej oszacowaniu mogą prowadzić do uchylenia poręczenia przez organ procesowy, a w konsekwencji do zastosowania surowszego środka zapobiegawczego lub innych konsekwencji prawnych.
4. Nieprecyzyjne określenie przedmiotu poręczenia.  
   Powyższe może prowadzić do trudności w identyfikacji lub ocenie jego wartości, przez co poręczenie może zostać uznane za nieważne lub niewystarczające.