Skarga na przewlekłość postępowania sądowego

Postępowania sądowe potrafią ciągnąć się latami, powodując poczucie bezradności u osób zaangażowanych w sprawę. W polskim systemie prawnym ustawodawca przewidział jednak narzędzia, które mają przeciwdziałać zbyt długiemu oczekiwaniu na rozstrzygnięcie sprawy przez sąd. Jednym z nich jest skarga na przewlekłość postępowania sądowego. W niniejszym artykule, opierając się na wieloletnim doświadczeniu naszej kancelarii, wyjaśniamy, czym jest przewlekłość postępowania, kiedy i jak można złożyć skargę, a także jakie uprawnienia przysługują stronom dotkniętym przewlekłością. 

Spis treści:

1. Czym jest przewlekłość postępowania sądowego? Definicja i podstawy prawne.
2. Kiedy można złożyć skargę na przewlekłość postępowania?
3. Skarga na przewlekłość postępowania – kto może złożyć i w jakim trybie? 
4. Jak sporządzić skuteczną skargę na przewlekłość? Wymogi formalne.
5. Gdzie złożyć skargę i jak wygląda procedura jej rozpoznania?
6. Przewlekłość postępowania cywilnego, karnego i sądowo-administracyjnego – różnice i przykłady.
7. Odszkodowanie i zadośćuczynienie za przewlekłość postępowania – czego można żądać?
8. Terminy wnoszenia skargi na przewlekłość – na co zwrócić uwagę?

1. Czym jest przewlekłość postępowania sądowego? Definicja i podstawy prawne.

Przewlekłość postępowania sądowego to stan, w którym postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych. Do nieuzasadnionej zwłoki dochodzi na skutek niezasadnego, nieprawidłowego działania lub bezczynności sądu oraz gdy czas trwania takiego działania lub bezczynności jest niezasadnie dłuższy, niż jest to konieczne do wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych sprawy.  

Aktem prawnym regulującym tę problematykę jest ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. 

2. Kiedy można złożyć skargę na przewlekłość postępowania? 

Artykuł 2 ustawy o skardze na przewlekłość postępowania stanowi, że prawo do wniesienia skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki przysługuje, jeżeli według oceny strony postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla jej wyjaśnienia. 

Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie.  Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

3. Skarga na przewlekłość postępowania – kto może złożyć i w jakim trybie? 

Uprawnionym do złożenia skargi są: 

• w postępowaniu karnym - strona oraz pokrzywdzony,  
• w postępowaniu cywilnym - strona, interwenient uboczny i uczestnik postępowania,
• w postępowaniu sądowo-administracyjnym  - skarżący oraz uczestnik postępowania na prawach strony. 

Tryb wnoszenia skargi jest opisany w ustawie o skardze na przewlekłość postępowania. Skarga musi spełniać określone wymogi formalne i zostać złożona do właściwego sądu. 
Skarga podlega stałej opłacie w wysokości 200 złotych.

4. Jak sporządzić skuteczną skargę na przewlekłość? Wymogi formalne.

Skarga na przewlekłość postępowania powinna zawierać:

1. oznaczenie sądu, do którego jest kierowana,
2. dane strony składającej skargę (imię, nazwisko/nazwę, adres)
3. wskazanie sprawy, której dotyczy skarga (sygnatura akt, rodzaj postępowania),
4. żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy, 
5. przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie, tj. w czym skarżący dopatruje się nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu jego sprawy, poprzez precyzyjne wskazanie konkretnych działań bądź zaniechań sądu rozpoznającego sprawę, które w konsekwencji doprowadziły do zwłoki, 
6. podpis osoby składającej skargę. 

Skarga może również zawierać żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej.

Aby skarga była skuteczna należy dostosować ją do indywidualnego przypadku. Nasze doświadczenie pokazuje, że profesjonalne i szczegółowe uzasadnienie skargi znacznie zwiększa skuteczność jej pozytywnego rozpoznania.

5. Gdzie złożyć skargę i jak wygląda procedura jej rozpoznania? 

Skargę na przewlekłość postępowania wnosi się do sądu, przed którym toczy się postępowanie. Natomiast sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed którym toczy się postępowanie. Przykładowo, jeśli postępowanie toczy się przed sądem rejonowym sądem właściwym do rozpoznania skargi będzie sąd okręgowy, ale jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem rejonowym i sądem okręgowym - właściwy do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny. W przypadku skarga na przewlekłości postępowania przed sądem okręgowym i sądem apelacyjnym - właściwy do jej rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny.

Jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym - właściwy do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy.

W postępowaniu przed sądami administracyjnymi, skargę na przewlekłości postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym lub Naczelnym Sądem Administracyjnym  kierujemy do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Sąd rozpoznaje skargę w składzie trzech sędziów. Procedura rozpoznania skargi jest stosunkowo szybka – sąd powinien rozpoznać skargę w terminie dwóch miesięcy od dnia jej wniesienia. Na skutek skargi, sąd może: 

1. stwierdzić przewlekłość postępowania,
2. zaleca podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie,
3. zasądzić na rzecz skarżącego określoną sumę pieniężną. 

6. Przewlekłość postępowania cywilnego, karnego i sądowo-administracyjnego – różnice i przykłady. 

Skargę na przewlekłość można wnieść zarówno w postępowaniu cywilnym, karnym, jak i sądowo-administracyjnym – o ile postępowanie trwa zbyt długo z przyczyn leżących po stronie sądu.

O przewlekłości postępowania sądowego można mówić np. w przypadku wielomiesięcznej bezczynności sądu polegającej na niewyznaczaniu rozprawy. Przewlekłość postępowania apelacyjnego można może wystąpić w przypadku niewyznaczenia rozprawy apelacyjnej w ciągu 12 miesięcy od daty wpłynięcia apelacji. 

Przewlekłość postępowania cywilnego występuje najczęściej, gdy sąd przez dłuższy czas nie podejmuje żadnych czynności, np. przez wiele miesięcy nie wyznacza rozprawy lub nie wydaje wyroku, mimo że sprawa jest gotowa do wydania rozstrzygnięcia. Przykładem może być wielomiesięczne oczekiwanie na opinię biegłego lub bezczynność sądu po zakończeniu postępowania dowodowego.

Przewlekłość postępowania karnego polega zazwyczaj na opóźnieniach w prowadzeniu sprawy przez sąd. Przykładem jest przedłużające się postępowanie, w którym przez wiele miesięcy nie są podejmowane żadne czynności procesowe.

Przewlekłość postępowania sądowo-administracyjnego zachodzi w sytuacji, gdy sąd administracyjny przez długi czas nie rozpoznaje sprawy lub nie wydaje wyroku, mimo że sprawa jest gotowa do rozstrzygnięcia. 

7. Odszkodowanie i zadośćuczynienie za przewlekłość postępowania – czego można żądać? 

Ustawa o skardze na przewlekłość postępowania umożliwia stronie dochodzenie od Skarbu Państwa zadośćuczynienia za przewlekłość postępowania. Sąd może przyznać stronie od 2.000 zł do 20.000 zł z tytułu przewlekłości postępowania, niezależnie od ewentualnych dalszych roszczeń odszkodowawczych.

Zasądzenie sumy pieniężnej jest wyrównaniem krzywdy związanej z długim oczekiwaniem na rozpoznanie sprawy, przekraczającym rozsądny termin rozstrzygnięcia sprawy danego rodzaju. Wysokość zasądzonej sumy powinna uwzględniać okoliczności sprawy i być proporcjonalna do wielkości zwłoki, jej przyczyn oraz dotkliwości dla skarżącego.

Jeżeli przewlekłość postępowania spowodowała szkodę, strona, której skargę uwzględniono, może w odrębnym postępowaniu dochodzić od Skarbu Państwa odszkodowania za przewlekłość postępowania. 

Co istotne, postanowienie uwzględniające skargę na przewlekłość postępowania wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, co do stwierdzenia przewlekłości postępowania. 

8. Terminy wnoszenia skargi na przewlekłość – na co zwrócić uwagę? 

Skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania, wnosi się w toku postępowania w sprawie. Wniesienie skargi na przewlekłość jest możliwe tylko gdy dane postępowanie się jeszcze toczy. Skarga wniesiona po zakończeniu postępowania nie jest dopuszczalna.

Warto pamiętać, że skargę można wnieść nawet po kilku latach od wszczęcia postępowania w danej sprawie, jeśli postępowanie trwa nadal, a sąd nie działa z należytą starannością. Skarżący może wystąpić z nową skargą w tej samej sprawie sądowej po upływie 12 miesięcy. W przypadku odrzucenia skargi z uwagi brak spełnienia określonych wymogów formalnych, skarżący może w tej samej sprawie wystąpić z nową skargą.

Nasze doświadczenie pokazuje, że dobrze przygotowana skarga na przewlekłość postępowania sądowego jest skutecznym narzędziem mobilizującym sąd do działania i realną szansą na uzyskanie rekompensaty finansowej za bezczynność sądu. Odpowiednia argumentacja, właściwe wskazanie uchybień oraz umiejętne poprowadzenie sprawy zwiększa szansę na pozytywne rozpatrzenie skargi. Jeżeli w Twojej sprawie dochodzi do przewlekłości, zachęcamy do kontaktu z naszą kancelarią. Skutecznie zadbamy o Twoje prawa i interesy w konfrontacji z opieszałością sądu.